فرایند شکل گیری فساد در ایران بعد از انقلاب

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جامعه شناسی، مدرس دانشگاه بوعلی سینا همدان

2 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت دولتی

چکیده

در جامعه ایرانی بعد از انقلاب فساد وجود دارد و به‌خصوص بعد از جنگ تحمیلی رو به فزونی بوده است. چگونه در جامعه‌ای که یکی از مبانی جدید نظام سیاسی آن بر اساس مقابله با فساد است، فساد رشد کرده است. هدف این نوشتار بررسی فرایند شکل‌گیری فساد، و پرسش اصلی آن چگونگی شکل‌گیری فساد در ایران بعد از انقلاب است. فرایند یا فرایندهای شکل‌گیری فساد در ایران کدامند. بدین منظور از چهارچوب تحلیلی انواع سلطه، کشمکش گروه‌های اجتماعی، اهمیت ساحت فرهنگی، تفکیک و تمایز امور، و جدایی بوروکراسی از سیاست، استفاده گردید که از نظریه نوع آرمانی ماکس وبر استخراج شده است. از روش اسنادی و کتابخانه‌ای برای شناسایی ویژگی‌های مختلف جامعه ایرانی استفاده شده است. اسناد شامل تحلیل‌ها و شواهد تاریخی جامعه ایران است که توسط نظریه پردازان ایرانی تولید شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد جامعه ایرانی سه ساحت فرهنگی ایرانی-اسلامی و غربی دارد. و زمانی یک ساحت فرهنگی در یک دوره‌ای بر دیگری مسلط می‌شود، تک بُعدی شدن یا اقتدار گرایی فرهنگی شکل می‌گیرد. اقتدار گرایی فرهنگی باعث انسداد سیاسی می‌‌شود و در نهایت آنهم باعث انحصار اقتصادی، و در نتیجه فساد می‌شود. این فرایند از طریق مکانیزم تسلط گروه‌های اجتماعی یک ساحت بر دیگر ساحت‌های فرهنگی، و سیاست زدگی بوروکراسی انجام می‌شود. در کل می‌توان گفت درهم تنیدگی و چند سویه بودن اقتدارگرایی فرهنگی، سیاست‌ زدگی بوروکراسی و انسداد سیاسی تعیین کنندگی ویژه‌ای برای اقتصاد ایران دارد که یکی از مهمترین پیامد‌های آن شکل‌گیری فساد است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Process of forming corruption in Iran after the revolution

نویسندگان [English]

  • Zeynalabedin Afshar 1
  • Soleyman Pakseresht 2
  • Saeid Afshar 3
1 PhD in Sociology, Lecturer at Bu Ali Sina University, Hamadan
2 Associate Professor of Sociology, Bu Ali Sina University, Hamadan
3 Graduate of Master of Public Administration
چکیده [English]

In Iran after the revolution, there is corruption and specially increased after  the war. How did the corruption rise in society that new political system foundation base on to face against  the corruption. the article study formation process of the corruption in Iran after the revolution. Which do Process or processes form the corruption in Iran? analytical framework include the type of domination, social groups conflict, importance of cultural dimension, differentiation of affairs, and separation of bureaucracy by politic that are extracted  the Ideal type of Weber theory. For identifying characteristics of Iranian society are used the library method and the document analysis. Document include analysis and evidence of Iranian society that are provided by Iranian theorists. Results show Iranian society have three Iranian –Islamic-Western cultural  dimension. In a historical period, a sphere has dominated other domains. To do one-dimension cultural sphere or  cultural authoritarianism causes political obstruction and ultimately it also creates an economic monopoly. The cultural domination, by eliminating other groups, created a politicization of  bureaucracy or  political blockade which eventually ended up in the formation of corruption in the government arena. The corruption after of the revolution with several changes occurred in policies of distributive, consumerism and commercial capitalism, government economy, and the currency issue. These processes were heavily influenced by cultural authoritarianism and political obstruction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian society
  • corruption
  • cultural authoritarianism
  • political obstruction
  • economic monopoly
آشوری، داریوش(1384) ما و مدرنیت، تهران، موسسه فرهنگی صراط. چاپ سوم.
آبراهامیان، یرواند(1384) ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند و همکاران، تهران، نشر مرکز، چاپ چهارم.
احمدی امویی، بهمن(1382) اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی، تهران گام نو.
ازغندی، علیرضا(1389)درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران، تهران، نشر قومس، چاپ دوم.
استیگلتز، جوزف(1393) جهانی سازی و مسائل آن، ترجمه حسن گلریز، تهران نشر نی، چاپ هفتم.
بندیکس، راینهارد(1382) سیمای فکری ماکس وبر، ترجمه محمود رامبد، تهران، نشرکتاب هرمس.
بشیریه، حسین(1381) موانع توسعه سیاسی در ایران، تهران، گام نو.
بشیریه، حسین(1387) دیباچه ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران: دوره جمهوری اسلامی، تهران، نگاه معاصر، چاپ پنجم.
بشیریه، حسین(1389) جامعه شناسی سیاسی، نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران، نشر نی، چاپ هیجدهم.
بوردیو، پیر(1390) تمایز: نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشر ثالث.
بک، اولریش(1388) جامعه در مخاطره جهانی، ترجمه محمد رضا مهدی زاده، تهران، نشرکویر. 
حاتمی، عباس(1389) الگوی آونگی : چهارچوبی برای تحلیل اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال سیزدهم، شماره دوم، 31-5.
برزین، سعید(1377) جناح بندی‌های سیاسی در ایران: از دهه 1360 تا دوم خرداد 1376، تهران، نشرمرکز.
    حسینی‌هاشم زاده، داود(1393)بررسی علتهای قانونی-قضایی فساد و ارزیابی وضعیت راهبردهای قانونی- قضایی مبارزه با  فساد، فصلنامه نظارت و بازرسی، دوره 8، شماره 28 ، صص 116-82. 
دوگراف، خیالت و همکاران(1394) چشم اندازهای نظری فساد، ترجمه‌هانیه هژبر الساداتی و همکاران، تهران، نشرآگه.
دانایی فرد، حسن، و همکاران (1394) واکاوی و تحلیل تبعات سیاست زدگی بوروکراسی در نظام‌های سیاسی اندیشه مدیریت راهبردی، دوره9، شماره 2، پیاپی18، صص 86-57.
رز-آکرمن، سوزان(1385) فساد و دولت: علت‌ها، پیامدها و اصلاح، ترجمه منوچهر صبوری، تهران، نشر پژوهش دانش.
     رسولی، رضا (1387) نقش بانک جهانی در مبارزه با فساد، مجله تحول اداری، دوره 8، شماره‌ 5، صص 77-61.
زیبا کلام، صادق(1379) ما چگونه ما شدیم، ریشه یابی علل عقب ماندگی در ایران، تهران، انتشارات روزنه، چاپ دهم.
زرین کوب، عبدالحسین(1378) روزگاران: تاریخ ایران از آغاز تا پایان سلطنت محمد رضا پهلوی، تهران، انتشارات سخن.
سروش، عبدالکریم(1378) رازدانی، و روشنفکری و دینداری، تهران، نشر صراط.
سو، آلوین(1378) تغییرات اجتماعی و توسعه، ترجمه محمود حبیبی، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
سحابی، عرت ا...(1379) دغدغه‌های فردای ایران( مجموعه ی سرمقاله‌های ایران فردا) تهران، انتشارات قلم.
شایگان، داریوش(1392) هانری کربن:آفاق تفکر معنوی اسلام ایرانی، ترجمه باقر پرهام، تهران، نشر فرزان روز.
شایگان، داریوش(1382)  آسیا در برابر غرب، تهران، انتشارات امیر کبیر. چاپ چهارم.
صادقی، محمد رضا و همکاران (1396) فهم سیاست زدگی بوروکراسی: مطالعه تطبیقی کیفیت، فرایندها و پیامدهای ان در مدیریت دولتی، فصلنامه پژوهش های راهبردی سیاست، سال ششم، شماره 22، پیاپی 52، 115-97.
طباطبایی، سید جواد(1380) دیباچه‌ای بر نظریه انحطاط ایران، تهران، نشر نگاه علم. 
عظیمی، حسین(1389)مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران، تهران نشرنی، چاپ یازدهم.
عباسیان، عزت اله و جهانگیر، محمد معین(1388) ترکیب هزینه‌های اقتصادی فساد، اطلاعات اقتصادی-سیاسی، شماره264-263، 119-108.
علمی، زهرا، صیاد زاده، علی(1387) فساد، اندازه دولت ودرجه باز بودن اقتصاد، تحلیلی نظری-تجربی، سیاسی اقتصادی، 254-253، 257-242.
کاتوزیان، محمدعلی(1391) اقتصاد سیاسی ایران، از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه ی محمد رضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران، نشرمرکز، چاپ هیجدهم.
کاتوزیان، محمد علی(1392) ایران، جامعه کوتاه مدت، ترجمه ی عبدا... کوثری، تهران نشرنی، چاپ پنجم.
کاتوزیان، محمد علی(1380) تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران، نشر نی.
 
گیدنز، آنتونی(1385) تجدد و تشخص، ترجمه ناصر موفقیان، تهران، نشرنی، چاپ چهارم.
گدازگر، حسین (1379) انواع بوروکراسی و توسعه فرهنگی، رویکرد وبری، نشریه دانشکده ادبیات و علوم    انسانی دانشگاه تبریز، دوره 43، شماره‌ 176-175،  صص256-229.
قلی پور، رحمت اله و نیک رفتار، طبیه(1385) فساد اداری و راهکار‌های مناسب برای مبارزه با آن، مجلس و پژوهش، شماره 53، 54-33.      
فوران، جان(1392) مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران، نشر رسا. چاپ سوم                      
فاضلی، محمد(1389) بنیان‌های ساختاری تحکیم دموکراسی( تجربه دمکراسی در ایران، ترکیه و کره جنوبی)، تهران، انتشارات کندوکاو.
فرخ سرشت، بهزاد(1383) بررسی عوامل موثر بر بروز فساد اداری به منظور ارایه الگویی جهت کاهش اثرات آن در روند الگویی جهت کاهش اثرات آن در روند توسعه جمهوری اسلامی ایران، دانش مدیریت، شماره66، 84-65.
فرج پور، مجید(1383) فقر، فساد و تبعیض موانع توسعه در ایران، تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا.
فرهادی نژاد، محسن، نظریان، محمد(1390) پیمایشی طولی در زمینه علل فساد اداری و روش‌های کنترل آن(1388-1378)، چشم انداز، مدیریت دولتی، شماره 8، 60-45.
لطفیان، احمد(1375) عوامل موثر در فساد اداری و راههای مبارزه با آن، مجله دانش و توسعه، شماره 4،23-5.
   مارکس، کارل(1379) سرمایه، ترجمه ی ایرج اسکندری، به کوشش عزیز الله علیزاده، انتشارات فردوس، چاپ دوم.
میرسپاسی، علی(1393)تاملی در مدرنیته ایرانی، بحثی درباره ی گفتمان روشنفکری و سیاست مدرنیزاسیون در ایران، ترجمه جلال توکلیان، تهران، نشر ثالث.
معید فر، سعید (1385)بررسی مسایل اجتماعی ایران، تهران،  نشر نورعلم، چاپ سوم.
نصر، سید حسین(1382) معرفت و معنویت، ترجمه انشالله رحمتی، تهران، نشر سهرودی.  
       وبر، ماکس(1384)اقتصادوجامعه،ترجمه عباس منوچهری ودیگران،تهران،انتسارات سمت.
وبر، ماکس(1387) دین،قدرت،جامعه،ترجمه احمد تدین ،تهران ،انتشارات هرمس.
هابرماس، یورگن(1381) بحران مشروعیت، ترجمه جهانگیر معینی، تهران، گام نو.
هایدگر، مارتین(1373) پرسش از تکنولوژی، ترجمه شاپور اعتماد، تهران، فصلنامه ارغنون، شماره‌ 29، 20-1.
Blamey, Avril. And Mackenzie, Mhairi(2007) Theory of change and Realistic Evalution, SAGE publications, vol 13(4), 439-455.
Carvajal, Raul(1999) Large-Scale Corruption: Definition, Causes, and Cures, Systemic Practice and Action Research, Vol. 12, No. 4, 335-353.
Hedstrom, Peter.& Petri Ylikoski (2010) Causal Mechanisms, in the Social Sciences, Annaul Review Sociology, 36,pp 49–67.
Hedstrom, Peter. & Richard Swedberg (1998) Social mechanisms: An introductory essay,  in the Social mechanisms, An Analytical Approach to Social Theory, Edited by Peter Hedstrom, and  Richard Swedberg, Cambridge University Press,pp 1-31.
Huther Jeff, Shah,Anwar(2000)Anti-corruption Policies and Programs: a Framework for Evaluation,World Bank, Policy Rerserch  working  paper ,2501, 1-18.
Habermas,jurgen(1990)The  Philosophical   Discourse  of  Modernity  Oxford, Polity Press.
Neuman, W. L  (2004) Basics of Social Research: Qualitative and quantitative approaches, Boston, Allyn & Bacon, Second edition.
Mayntz, Renate (2004) Mechanisms in the Analysis of Social Macro-Phenomena, Philosophy of the Social Sciences, Vol 34, No2, pp 237-259.
Lambsdorff, Johann Graf (2007)The Institutional Economics of Corruption and Reform, Theory, Evidence, and Policy , New York, cambridge university press
Sayer, Andrew(1992)Method in Social Science, A realist approach, London, Routledge, Second edition.