روشنگری، دانش روایی ، قدرت (نقد و بررسی دو تاریخدان اروپامحور توسعه)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دکتری علوم سیاسی و مدرس دانشگاه بوعلی سینا، همدان

چکیده

روشنگری بسیاری از پیش‌پنداشت‌های گفتمان «غرب» و «دیگری» را تولید کرد. در چارچوب علم -اجتماعی نوظهوری که ریشه در مفروضات روشنگری داشت، روایت‌هایی از تاریخ ارائه گردید که طی آن غرب نمونه و مقیاس پیشرفت اجتماعی، عقلانیت و تحول در نظر گرفته می‌شد و «دیگری» نفی و ضد هر آنچه که غرب مظهر آن بود. بر این مبنا این پژوهش با این ادعا که آثار تاریخدانان مهم غربی در زمینة توسعه دارای سوگیری ایدئولوژیک است، تلاش کرده است تا کارکردهای این سوگیری ایدئولوژیک برای انسان غربی را نشان دهد. این پژوهش بر این فرضیه استوار است که فلسفه تاریخ روشنگری مبتنی بر مقولات ارزشی دوگانه، دارای دو کارکرد مهم بوده است. نخست، نیاز به معنادارسازی زندگی مدرن در غیاب دین را برطرف می‌کند و دوم اینکه به لحاظ ارزشی برتری هویت غربی نسبت به سایر هویت‌های تمدنی را تایید می‌کند. در این راستا آثار دو تاریخدان مهم و تاثیرگذار غربی یعنی ماکس وبر و جارد دایاموند با هدف آشکارسازی روایت‌های اروپامحور موجود در آن‌ها مورد مطالعه قرار گرفته است و تلاش شده است تا بی‌اعتباری این روایت‌ها نشان داده شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Enlightenment, Narrative knowledge , Power (Criticism and Analysis of two Eurocentric Development Historians)

نویسنده [English]

  • Najaf Sheykhsaraei
Doctor of Political Science and Lecturer at Bu Ali Sina University, Hamedan
چکیده [English]

Enlightenment engendered many preconception of “the west” and “the rest” discourse. In framework of social science that was rooted in enlightenment presumptions, a narration of history was presented that in which the west was conceived as a pattern and criterion of social development, rationality and revolution And the rest was perceived as opposite to whatever the west was its symbol. Based on this, this study claimed that works of eminent historians of the west are prejudiced ideologically and has tried to illustrate functions of this ideological prejudice for the western man. This research is based on the hypothesis that philosophy history of Enlightenment based on values of dualism has two important functions. First, answers the need for meaningfulness of modern life in the absence of religion. Second, confirmed advantage of the western identity over the other civilization identities. In this regard, works of two important and influential western historians namely Max Weber and Jared Diamond, with the aim of exposing the Eurocentric narratives existing in them has been studied and has been tried to illustrate discredit of this narratives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Enlightenment
  • Eurocentric
  • Max Weber
  • Jared Diamond
 استم، رابرت (1383). چند فرهنگ باوری، نژاد و بازنمایی، ترجمه­ی فرزان سجودی،مقدمه ای بر نظریه‌ی فیلم (مجموعه­ی مقالات)، به کوشش احسان نوروزی، تهران، انتشارات سوره­ی مهر، چاپ اول.
 استنفورد، مایکل (1382). درآمدی بر فلسفه­ی تاریخ، ترجمه­ی احمد گل محمدی، تهران: نشر نی، چاپ اول.
امین، سمیر (1389).  اروپامداری؛ نظریه­ی فرهنگی سرمایه­داری مدرن، ترجمه­ی موسی عنبری، تهران: نشر علم، چاپ اول.
آبراهامیان، یرواند (1376). مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران، ترجمة سهیلا ترابی، تهران: نشر شیرازه.
باکاک، رابرت (1390). صورت‌بندی‌های فرهنگی جامعة مدرن، مندرج در؛ استوارت هال  و برم گیبن. درآمدی بر فهم جامعة مدرن: صورت‌بندی‌های مدرنیته، ترجمة محمود متحد و دیگران، تهران: نشر آگه.
بشیریه، حسین (1366). مبانی جامعه شناسی مذهبی ماکس وبر، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، بهمن، دوره 23، صص 129- 146.
بشیریه، حسین (1386). جامعه­شناسی سیاسی؛ نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران: نشر نی، چاپ هفدهم.
بلاوت، جیمز ام (1389). هشت تاریخدان اروپامحور، ترجمه­ی ارسطو میرانی؛ به­یان رفعتی، تهران: موسسه انتشارات امیر کبیر، چاپ اول
بندیکس، راینهارد (1382). سیمای فکری ماکس وبر، ترجمه محمود رامبد، تهران: انتشارات هرمس، چاپ اول.
ترنر، اس. برایان (1384). رویکردی جامعه شناختی به شرق‌شناسی، پست مدرنسیم و جهانی شدن، ترجمه­ی محمدعلی محمدی، تهران: نشر یاد آوران، چاپ اول.
ترنر، اس. برایان (1380). وبر و اسلام، ترجمه حسین بستان و همکاران، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، چاپ اول.
دایاموند، جرد (1380). اسلحه­ها، میکروب­ها، فولاد؛ سرنوشت جوامع بشری، ترجمه­ی سوسن سلیم‌زاده، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
رودی، فائزه (1389). روایت فلسفی روایت؛ از باستان تا پست مدرن، تهران: نشر علم، چاپ اول.
ریتزر، جورج (1390). نظریه جامعه­شناسی دوران معاصر، ترجمه­ی محسن ثلاثی، تهران: نشر علمی، چاپ هفدهم.
زائری، قاسم (1384). ادوارد سعید؛ شرق‌شناسی، ضد شرق‌شناسی و شرق‌شناسی وارونه، فصل­نامه­ی راهبرد، شماره­ی سی‌وهفتم، پاییز 1384، صص 361- 400.
زکریا، فرید (1384). آیندة آزادی: اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی، ترجمة امیر حسین نوروزی، تهران: انتشارات طرح نو.
سعید، ادوارد (1377). شرق‌شناسی، ترجمه­ی عبدالرحیم گواهی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
شاهمیری، آزاده (1388). نظریه و نقد پسا استعماری، تهران: نشر علم، چاپ اول.
شلوختر، ولفگانگ (1379). عقلانیت و آزادی؛ پیدایش عقلانیت غربی از دیدگاه ماکس وبر، ترجمه یدلله موقن، تهران: انتشارات هرمس، چاپ اول.
عجم اوغلو، دارون. رابینسون، جیمز (1393). چرا کشورها شکست می‌خورند، ترجمة پویا جبل عاملی و محمدرضا فرهادی پور، تهران: انشارات دنیای اقتصاد.
عضدانلو، حمید (1388). ماکس وبر و عقلانیت مدرن، فصلنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، فروردین و اردیبهشت، شماره 259- 260، صص 100 – 123.
فروند، ژولین (1362). جامعه شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران، نشر نیکان، چاپ اول.
کچویان، حسین (1389). تجددشناسی و غرب شناسی؛ حقیقت­های متضاد، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ اول.
لش، اسکات (1383). جامعه‌شناسی پست مدرن، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر مرکز
لیوتار، ژان فرانسوا (1380). وضعیت پست مدرن: گزارشی درباره دانش، ترجمه­ی حسین­علی نوذری، تهران: نشر گام نوف چاپ اول.
نوذری، حسین­علی (1379). پست مدرنیته و پست مدرنیسم، تعاریف، نظریه­ها و کاربردها، تهران:انتشارات نقش جهان، چاپ اول.
وبر، ماکس (1369). شهر در گذر زمان، ترجمه شیوا(منصوره)کاویانی، تهران: شرکت شهامی انتشار، چاپ اول.
وبر، ماکس (1388). اخلاق پروتستان و روح سرمایه­داری، ترجمه­ی عبدالمعبود انصاری، تهران: انتشارات سمت، چاپ چهارم.
هال، استوارت (1390). غرب و بقیه، ترجمه­ی محمود متحد و همکاران، مندرج در هال، استوارت. برم گیبن، درآمدی بر فهم جامعه­ی مدرن؛ صورت بندیهای مدرنیته، تهران: نشر آگه، چاپ اول.
Huff.T. Schluchter. W )1999(. Max weber and Islam, New Brunswick, London: Transaction.
Kennedy, paul )1987(. The rise and fall of the great powers, New York: Random house.
Mcneill. J.R (2007). The World According to Jared Diamond, The History Teacher Vol. 34, Issue 2. Pp 1-7.
Prickett, Stephan (2002). Narrative, Religion and Science, Cambridge University Press: London.
Sudiki (2006). Max weber remarks on Islam:  the Protestan ethic among Muslim puritans, Islam and Christian- Muslim relations, Aug. 16, pp 195-205.
Walton, androw (2006). A comparative assessment of jared diamonds explanation of inequality, University of Warwick, u.k.  accessable at www.in-spire.org.
Weber, max (1951). The religion of china, E.d. hans. H herth, New York: Free press.
Weber, max (1965). Sociology of religion, translated by E. Fishchoft, London: Methuen. 
Weber, max (1978). Economy and Society, edited by G. Roth & C Wittich, Berekly: University of California.