مناطق آزاد ، محرک توسعه تحلیلی جامعه شناختی بر ابعاد عملکردی منطقه آزاد ارس

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی، علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز، تهران، ایران

3 استادیار دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

واژه توسعه به عنوان سازه چند بعدی در جامعه شناسی، از خیل عظیمی از محرکها و عوامل تاثیر می پذیرد که در این میان، مناطق آزاد یکی از عوامل محرکه توسعه قابل ذکر است که در بخش های از ایران از جمله منطقه آزاد ارس هم چنین منظوری مورد طلب است. با بهره گیری مناسب از مناطق آزاد در فرایند توسعه می توان از یک اقتصاد درونگرا به یک اقتصادباز و برونگرا تبدیل شد و در عرصه های اقتصاد و تجارت بین المللی حضور موثر داشت. مناطق آزاد تجاری در ادبیات اقتصادی و بازرگانی کلیدواژه‌های مهمی می باشند؛ هرچند در بطن آن در ابتدا موضوعات بازرگانی به ذهن متبادر می‌گردد، منتها باید توجه داشت که مناطق آزاد به‌صورت یک سرمنشأ، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی درخور توجهی از خود بر جای می‌گذارند و صرفاً در حیطه اقتصادی و بازرگانی منحصر نیستند. ازآنجایی‌که تاکنون مطالعه جامعی در زمینه ابعاد جامعه شناختی و اجتماعی مناطق آزاد در ایران انجام نشده است، لذا تحقیق حاضر به بررسی این مهم پرداخته است. در این راستا پس از مرور ادبیات و انجام 14مصاحبه با خبرگان موضوع، از روش تجزیه‌وتحلیل تم برای یافتن الگوهای موجود در سری داده‌ها و شناسایی ابعاد مختلف جامعه شناختی و عملکردی منطقه آزاد ارس استفاده شده است. درنهایت پس از تحلیل داده‌ها 28 دسته مفهومی و 9 تم شامل همبستگی اجتماعی، عدالت اجتماعی، اخلاق اجتماعی، امنیت اجتماعی، کیفیت زندگی، عملکرد اقتصادی، عملکرد اجتماعی، عملکرد سیاسی و عملکرد فرهنگی شناسایی و در قالب الگوی نظری مقاله ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Free Zones as a Driver of Development: A Sociological Analysis on Performance Dimensions of Aras Free Zone

نویسندگان [English]

  • Zahra Hazrati Soume 1
  • Rouhollah Saei 2
  • Rosa Karampour 3
1 Assistant Professor, Faculty of Social Sciences, Azad University, Central Tehran Branch
2 PhD student in Sociology, Social Sciences, Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran
3 Assistant Professor, Faculty of Social Sciences, Azad University, Central Tehran Branch
چکیده [English]

The term “Development” as a multidimensional construct in sociology, is influenced by many stimuli and factors. Among these factors, in Iran, free zones need a considerable attention. In the development process, by proper application of free zones, an endogenous economy can become an exogenous economy with a more effective role in the international arenas of economy and trade. Free trade zones are important keywords in the economic and commercial literature. Although in the beginning it seems that their main concepts are about commerce, but it should be noted that they are not limited to the economic and commercial fields because they can have deep social and cultural influences. Since so far no comprehensive study about the social impacts of free zones has been carried out in Iran, the present study aims to identify various aspects of this phenomenon. For this purpose, 14 interviews with social issues experts has been conducted. Then, interviews has been analyzed by Thematic analysis method and 28 conceptual categories & 9 themes, including Social Solidarity, Social Justice, Social Ethics, Social Security, Quality of life, Economic Performance, Social Performance, Political Performance & Cultural Performance has been identified and presented in the form of a theoretical framework.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • Social groups
  • Sociological features
  • Performance
  • Aras Free zone

مراجع

اسفندیاری، علی‌اصغر؛ مقدس حسین‌زاده سمیره و مجید دلاوری، (1387)، ارزیابی عملکرد مناطق آزاد تجاری ایران و تاثیر آن در توسعه اقتصادی این مناطق، پژوهشنامه اقتصادی، شماره 28، صص 146-119.
بروجی، کوروش، (1393). نقش مناطق آزاد تجاری- صنعتی در توسعه اقتصاد ملی، اولین همایش ملی توسعه پایدار دریا محور، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر.
تقی‌زاده، خدیجه، (1389)، عملکرد مناطق آزاد تجاری- صنعتی کشور در چهار سال اول برنامه چهارم توسعه، ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره‌های 9 و 10، صص 132-123.
توسلی، غلام عباس، (1373)، جامعیت مفهوم توسعه و رابطه آن با فرهنگ، فرهنگ توسعه، شماره 15، صص 33-24.
حمیدیان، اکرم، زاهدی، محمدجواد؛ ملکی، امیر و انصاری، ابراهیم، (1394)، بررسی رابطه نابرابری‌های اجتماعی- اقتصادی و طرد اجتماعی گروه‌ها در کلان‌شهر اصفهان، دوفصلنامه پژوهش‌های ‌شناسی معاصر، سال چهارم، شماره 6، صص 1:32.
رستمی، فرزاد و فرشته بهرامپور، (1395). بررسی ماهیت اقتصاد مقاومتی و نظریه‌های توسعه اقتصادی، مجله اقتصادی، شماره‌های 1 و 2، صص 116-95.
رهنورد، فرج‌الله، (1389)، عوامل مؤثر بر عملکرد مناطق آزاد تجاری صنعتی ایران، فرایند مدیریت و توسعه، شماره 74، صص 59-45.
سازمان برنامه، (1331)، سنجش پیشرفت و عملکرد برنامه عمرانی هفت‌ساله اول ایران، مدیریت امور اقتصادی سازمان برنامه.
سازمان برنامه، (1338)، سنجش پیشرفت و عملکرد برنامه عمرانی هفت‌ساله دوم ایران، مدیریت امور اقتصادی سازمان برنامه.
سازمان برنامه، (1346)، ارزشیابی عملکرد برنامه سوم. دفتر اطلاعات و گزارش‌ها سازمان برنامه.
سبیلان اردستانی، حسن، (1391)، نگاه جامعه‌شناختی به گروه‌های اجتماعی مجازی، مطالعات رسانه‌ای، سال هفتم، شماره هجدهم، صص 143-156.
عباسی اسفنجانی؛ میرزایی، حسین و مهدیه احمدی کمالی، (1396)، بررسی عملکرد منطقه آزاد تجاری - صنعتی ارس از منظر صادرات، بررسی‌های بازرگانی، شماره 81، صص 100-85.
کریمی‌کیا، اسما و محمد مقدم، (1391)، بررسی عوامل جذب سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد اروند، ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره‌های 6 و 7، صص 28-5.
لطیفی، غلامرضا و محمدعلی قائم‌پور، (1395)، تأثیر مناطق ویژه اقتصادی بر رفاه و توسعه اجتماعی مناطق شهری و روستایی (مطالعه موردی: منطقه ویژه اقتصادی سلفچگان)، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال هفتم، شماره 27، صص 224-189.
مظفری‌نیا، مهدی؛ منوچهری، عباس؛ غفاری، مسعود و فرشاد مومنی، (1395). اندیشه‌شناسی سیاسی نظریه مراحل رشد اقتصادی روستو، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره هشتم، شماره 2، 157-176.
میسرا، آر.پی، (1364)، مفهوم توسعه، مشخصه‌های جامعه عقب‌افتاده، مجله جهاد (ترویج کشاورزی و توسعه روستایی)، شماره 76، صص 24-12.
Aitken, B. J., & Harrison, A. E. (1999). Do domestic firms benefit from direct foreign investment? Evidence from Venezuela. American economic review, 89(3): 605-618.
Akinci, G., & Crittle, J. (2008). Special economic zone: performance, lessons learned, and implication for zone development (English). Foreign Investment Advisory Service (FIAS) occasional paper. Washington, DC: World Bank.
Braun, V., & Clarke, V., (2006). Using Thematic Analysis in Psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2): 83.
Carr Alison J, Barry Gibson, & Peter G Robinson (2001) Is quality of life determined by expectations or experience? BMJ. May 19; 322(7296): 1240–1243.
Choe, J. I. (2003). Do foreign direct investment and gross domestic investment promote economic growth? Review of Development Economics,7(1): 44–57.
Daru, M. U. (2016). SEZ: A Tool of Multiplier of GDP. International Journal of Research in Finance and Marketing, 6(10): 151-160
Demirelisc, Büşra (2018), Free Economic Zones’ Impact on Regional Economic Development: Comparative Analysis of FEZ’s in Baltic States, Faculty of Economics and Administration. Pardubice University.
Dissart, J.C, & Deller S.C (2000). Quality of life in the planning literature. Journal of planning literature. 15 (1): 135-161.
Dushi Irena, Howard M. Iams, and Brad Trenkamp (2017). The Importance of Social Security Benefits to the Income of the Aged Population. Social Security Bulletin, Vol. 77, No. 2, p1-12
Elsbernd Mary, (2005). Social Ethics, Journal of Theological studies. Volume: 66 issue: 1, page(s): 137-158
Fereday, J., & Muir-Cochrane, E. (2006). Demonstrating Rigor Using Thematic Analysis: A Hybrid Approach of Inductive and Deductive Coding and Theme Development. International Journal of Qualitative Methods, 5(1): 4.
Gomez Zaldívar Fernando and Edmundo Molina (2018). Special economic zones and their impact on regional economic development. Problemas del Desarrollo. 49(193).
 Harvey, D. (1989). The Condition of Post modernity. OXFORD, Blackwell.
Herlevi, A. (2017). Economic Growth or Sowing the Seeds of Destruction? The Role of Economic Development Zones in China. J. Chin. Polit. Sci., 22: 675–689.
Hettne, B. (2009). Thinking about development. London: Zed books.
Holz C.A. (2011). The unbalanced growth hypothesis and the role of the state: The case of China's state-owned enterprises. Journal of Development Economics.96: 220–238.
Jayanthakumaran, Kankesu (2003). Benefit-Cost Appraisals of Export Processing Zones: a survey of literature. Development policy Review. 21(1): 51-65.
Johnson, B. (1977). Examining the validity structure of qualitative research, education, 118(2).
Massan, B.H (2002). Quality of life: Public Planning and Private living. Progress in planning. 58: 141- 227.
Maxwell, Joseph (1992). Understanding and validity in qualitative research, Harvard education Review, 62(3).
Pastusiak, R.; Jasiniak, M., & Kaźmierska, A. (2015) Should Local Governments Expect Benefits from Special Economic Zones? The Case of Poland, World Academy of Science. Eng. Technol. Int. J. Econ. Manag. Eng. 9(3): 913-919
Peet, R., & Hartwick, E. (2009). Theories of development: Contentions, arguments, alternatives (2nd ed.). New York: The Guilford Press.
Rist, G. (2008). The history of development: From Western origins to global faith. London: Zed Books.
Rodrik, Dani, (2010). Making Room for China in the World Economy. American Economic Review: Papers & Proceedings 100 (2): 89–93.
Rostow, W. W. (1960). The stages of economic growth: A non-communist manifesto. Cambridge: Cambridge University Press.
Universal Declaration of Human Rights. Plain language version. United Nations. Retrieved 20 April 2012. Art 22.
Vinod K. U. M. Meerabai, (2016). Significance of free economic zones: A Study from an international perspective. International Journal of Trade & Global Business Perspectives© Pezzottaite Journals. 5(4): 3111-3120
Zeng, D. Z. (2016). Special economic zones: Lessons from the global experience. PEDL Synthesis Paper Series, 1: 1-9.
جامعه شناسی اقتصادی و توسعه
دوره 9، شماره 1
خرداد 1399
صفحه 115-140

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار