مخاطرات شغلی در روایت انتقادی پاکبانان شهر یزد

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد

2 دانشجوی دکتری مسائل اجتماعی ایران در دانشگاه یزد، ایران

3 کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی در دانشگاه یزد

4 دانشجوی کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی در دانشگاه یزد

5 دانشجوی کارشناسی جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد

10.22034/jeds.2025.65673.1846

چکیده

یکی از نیازهای بنیادین و ضروری، نیاز به پاکیزگی و تمیزی است. نیاز به پاکیزگی و نظافت، هم در سطح فردی و هم در بستر اجتماعی دارای اهمیت و اولویت است. به طوری که بنظر می‌رسد حفظ پاکیزگی، یکی از مسائل مورد توجه در اکثر جوامع و نوعی ارزش مطلوب در بسیاری از فرهنگ‌ها محسوب می‌شود. به منظور حفظ نظافت و پاکیزگی در بستر‌ها و محیط‌های زندگی اجتماعی، امروزه پاکبانان مسئولیت حفظ پاکیزگی محیط شهری را عهده‌دار هستند. علی‌رغم اهمیت این مسئولیت، پاکبانان شهری با مسائل و چالش‌های گوناگونی در مسیر شغلی خود مواجه می‌شوند. به همین منظور، مطالعۀ حاضر درصدد آن است که مخاطرات شغلی آنان را از دریچه‌ای انتقادی بررسی کند و مسائل و پیچیدگی‌های زندگی آنها را که ناشی از جایگاه و منزلت پایین در بین سایر مشاغل است، به تصویر بکشد. این مطالعه با استفاده از روش مردم‌نگاری انتقادی به شیوه کارسپیکن انجام شده است. پس از انجام مطالعات اولیه براساس رویکرد اتیک، بررسی‌های میدانی، مشاهدات مشارکتی و همراهی با آنان، بیست نفر از پاکبانان محترم انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند (رویکرد امیک). سپس داده‌های جمع‌آوری شده کدگذاری شدند و مقوله‌های اصلی که شامل منزلت شغلی/اجتماعی، محرومیت اقتصادی و شرایط کاری، روابط کار و مخاطره‌پذیری شغلی و ... بود استخراج شدند. نتایج این پژوهش نشان داد که مخاطره‌پذیری فزاینده شغلی نه تنها در محیط کار بلکه در زندگی شخصی پاکبانان نیز، اثرات قابل‌توجهی بر جای می‌گذراد که وضعیت زندگی پاکبانان را پروبلماتیک می‌کند. زندگی پاکبانان تحت تأثیر ناملایمات اقتصادی و چرخۀ نابرابر شغلی قرار می‌گیرد که سلامت عمومی آنها را تهدید. بازتولید این نابرابری‌ها، منجر به از دست دادن سرمایه‌ اجتماعی می‌شود و بنابراین پاکبانان همواره به عنوان قشری در حاشیه باقی می‌مانند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Occupational Risks in the Critical Narratives of Street Sweepers at City of Yazd

نویسندگان [English]

  • Ali Ruhani 1
  • Shakila Moradi 2
  • Hanieh Khani Sanich 3
  • bahar Amini Lari 4
  • Saba Samadian Sarbisheh 5
1 Associate Professor of sociology at Yazd University
2 PhD student of social problems of Iran at Yazd University
3 M.A. in Social Research at Yazd University
4 M.A. student in Social Research at Yazd University
5 B.A. student in Sociology at Yazd University
چکیده [English]

Introduction: One of the fundamental and essential needs is the need for cleanliness. The need for cleanliness and tidiness is important and a priority both at the individual and social levels. It seems that maintaining cleanliness is one of the concerns in most societies and a desirable value in many cultures. In order to maintain cleanliness and tidiness in social living environments and contexts, cleaners are responsible for maintaining the cleanliness of the urban environment today. Despite the importance of this responsibility, urban cleaners face various issues and challenges in their careers. For this purpose, the present study seeks to examine their occupational hazards from a critical perspective and to portray the problems and complexities of their lives, which are caused by their low status among other jobs.
Methodology: This study was conducted using the critical ethnography method using the Carspecken method
Results: After conducting initial studies based on an etic approach, field surveys, participatory observations, and accompaniment with them, twenty respected street sweepers were selected at Yazd different areas and interviewed (emic approach). The collected data were then coded and the main categories, which include occupational/social status, economic deprivation and working conditions, labor relations, and occupational risk-taking, were extracted.
Conclusions: The results of this study showed that the increasing occupational risk-taking not only in the workplace but also in the personal lives of sweepers has significant effects and make sweepers living conditions problematic.The results of this study showed that the increasing occupational risk-taking not only in the workplace but also in the personal lives of sweepers has significant effects and make sweepers living conditions problematic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Occupational risk-taking"
  • " street sweepers"
  • "critical ethnography"
  • "Yazd"

مراجع

ایمان، م. (1387). ارزیابی پارادایمی انسان به عنوان عنصر اساسی در طراحی پارادایم الهی. فصلنامه حوزه و دانشگاه روش شناسی علوم انسانی، 14(56): 46-25. https://method.rihu.ac.ir/article_441.html?lang=en
آهنجان، م.، نصرالهی، م. (1379). بررسی تست توبرکولین در رفتگران شهرداری ساری. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 10(27): 43-40. http://jmums.mazums.ac.ir/article-1-298-fa.html
پوررجب، م؛ پناهی درچه، ا.، صادقی، ح.، بابااحمدی میلانی، س. (1399). «عوامل موثر در فرسودگی شغلی معلمان». مجله پیشرفت های نوین در علوم رفتاری، 5 (42): 55-34. https://ijndibs.com/article-1-419-fa.html
حسین آبادی،م؛ سعیدی، ع؛ حقیقتیان، م. (1394). درک جامعه‌شناختی گفتگوی اجتماعی در روابط کار صنتی ایران. نشریه مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، 4(1): 149-123. http://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-156-fa.html
حلیمی برده‌زردی، ص. (1395). عوامل درون سازمانی مؤثر بر میزان فرسودگی شغلی (مطالعه موردی: مددکاران اجتماعی شاغل در سازمان بهزیستی شهر تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت خدمات اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده علوم اجتماعی.
دهداری، ط.، فرشاد، ع. (1392). پیشگویی انجام رفتارهای شغلی پیشگیری کننده از عفونت در رفتگران براساس سازه‌های الگوهای اعتقاد بهداشتی. نشریه سلامت کار ایران، 10(4): 95-88. http://ioh.iums.ac.ir/article-1-579-fa.html
ذکایی، م.، اسماعیلی، م. (1388). آسیب‌شناسی بازاریابی شبکه‌ای در ایران. فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، 56 (20): 84-35. https://sid.ir/paper/462967/fa
روحانی، ع.، حاجی حیدری، س. (1397). اقتدار کاریزماتیک مدرن: مردم نگاری انتقادی از راهبردهای اقناع اقتدارگرایانه/ابزارانگارانه سودمحور در شرکت‌های بازاریابی شبکه‌ای. پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران (نامه علوم اجتماعی)، 8(2): 29-7. https://doi.org/10.22059/ijar.2019.71596.
ریتزر، جورج. (1394). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر علمی.
زارعی پور، م.، جدگال، م. (1401). مدیریت مراقبت از خود در پاکبانان شهرداری برای پیشگیری از بیماری‌های شایع. سلامت کار ایران، ۱۹ (۱) :۵۳۴-۵۳۷. http://ioh.iums.ac.ir/article-1-3421-fa.html
زارعی‌محمودآبادی، علیرضا، روحانی، علی، افشانی، سیدعلیرضا و موسوی، سیدمحسن (1403). مردم‌نگاری انتقادی: یک ارزیابی نظری. تداوم و تغییر اجتماعی، 3(1)، 202-183. https://doi.org/10.22034/jscc.2023.19667.1065
زنگی آبادی، ع.، مبارکی، ا. (1391). بررسی عوامل موثر بر شکل‌گیری حاشیه‌نشینی در شهر تبریز و پیامدهای آن، مطالعه موردی (محلات احمدآباد، کوی بهشتی، خلیل‌آباد). مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 23 (1): 80-67. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20085362.1391.23.1.5.3
ساعتچی، م. (1387). بهداشت روانی در محیط کار(با تأکید بر فشار روانی و فرسودگی شغلی). تهران: نشر ویرایش، چاپ چهارم.
ساعتچی، محمود. (1393). روانشناسی بهره‌وری راهبردی: آسیب‌شناسی و مدیریت راهبردی عوامل و موانع انسانی بهره‌وری شغلی کارکنان و سازمان. تهران: نشر ویرایش، ویراست سوم.
سجادی، س. (1392). چالش‌های بهداشتی نیروی انسانی در مدیریت مواد زاید جامد شهری. مجله پژوهش و سلامت، 3(4): 487-488. https://www.sid.ir/paper/214498/fa
عراقی، ع. (1371). تغییر کارفرما و آثار آن در رابطه کارگری و کارفرمایی. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 28(0):26-3. https://journals.ut.ac.ir/article_15113.html
فولادیان، ع.، ولی خانی، ر.، شهریاری، ن.، احدی، ع. (1390). بررسی شیوع بیماری سل در بین رفتگران شهر بندرگز در سال 1388-1389. چهاردهمین همایش ملی بهداشت محیط، یزد.
گافمن اروینگ. (1391). نمود خود در زندگی روزمره، ترجمة مسعود کیان پور، تهران: نشر مرکز.
محمدپور، ا. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش. تهران: نشر جامعه‌شناسان، چاپ دوم.
مسافری، م.، حسینی، ف.، علیزاده، ش.، رمضانی، م. (1395). راهکارهای ارتقاء ایمنی و حفظ سلامت پاکبانان شهرداری. هشتمین اجلاس آسیایی جامعه ایمن و اولین اجلاس منطقه‌ای جامعه ایمن مشهد.
میرسپاسی، ن. (1368). چگونگی تنظیم روابط کارگر و کارفرما در صنایع. آینده پژوهی مدیریت، 1(1):97-86. https://sanad.iau.ir/Journal/jmfr/Article/786662
نقاب، م.، خداپرست کازرونی، ف.، حسن‌زاده، ج.، احمدزاده، ف. (1392). ارزیابی سلامت تنفسی پاکبانان شهرداری متعاقب مواجهه شغلی با آلاینده‌های محیط کار. همایش سراسری بهداشت و ایمنی کار.
نوابخش م.، کریمی، ف. (1388). واکاوی مفهوم قدرت در نظریات میشل فوکو. مجله مطالعات سیاسی، 1، (3)، 64-49. https://sid.ir/paper/161449/fa
نوروزی، ی. (1394). عوامل مؤثر بر فرسودگی شغلی و میزان آن در کارکنان اداره کل گمرک جمهوری اسلامی ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت دولتی، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده مدیریت و حسابداری.
وقاری‌مقدم، م.، نازی نژاد، م.، غلامی، ع.، قدری، ع. (1395). ارزیابی ارگونومیک وضعیت‌های انجام کار در رفتگران شهرداری بیرجند به روش ارزیابی سریع تمام بدن. همایش دو سالانه ارگونومی ایران.
 
 References
Abeysuriya, K.; Willetts, J.; Carrard, N. and Kome, A. (2019). City sanitation planning through a political economy lens. Water Alternatives, 12(3): 907-929. https://www.water-alternatives.org/index.php/alldoc/ articles/vol12/v12issue3/548-a12-3-4/file
Ahmadi, H., Hashemi, S., & Ruhani, A. (2010). A Study of the Relationship between Modern Communication Technologies and Gender Identity of Students A Case Study of High School Students of Shiraz. Quarterly Journal of Woman and Society, 1(4), 20-33. [In Persian]. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20088566.1389.1.4.3.3  
Carspecken,P.(1996).Critical Ethnography In Educational Research: A Theoretical And Practical Guide. New York: Routledge. https://www.amazon.com/Critical-Ethnography-Educational-Research-Theoretical/ dp/0415904935
French, J. R. P., Caplan, R. D. (1972). Organization stress and strain. In A. J. Marrow (Ed.), The failure of success, 30-66. New York: Amacom. https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid =683200
Gebremedhn MG, Raman PV.(2020). Socio economic and health status of street sweepers of Mekelle city, Ethiopia Waste Management, 103(5):251-9. https://doi.org/10.1016/j.wasman.2019.12.024
Hassanpour, T., Mehrabi, S., Poursamad, A., ZandiGhashghaie, K., & Sharifi, M. (2021). Social Support and Social Health. Iranian Journal of War and Public Health, 13(3), 189-193. http://ijwph.ir/article-1-983-en.html
Hosseini Fathabadi, H,. Ruhani, A., & Naderi Nobandegani, Z. (2022). The Social Construction of Self-harm in the Changing Context of Educational System: A Qualitative Study of Female Students in the City of Yazd, Iran. Journal of Social Continuity and Change (JSCC), 1(2), 311-330. [In Persian].  https://doi.org/10.22034/jscc.2022.2712
Iman, M & Ruhani, A. (2013). Islamic Identity and Competitive Identities (Global, National and Ethnic Identity); A Case Study of Shiraz University Students. Journal of Iranian Cultural Research, 6(1), 127-148. [In Persian]. https://doi.org/10.7508/ijcr.2013.21.006  
Johnson, O., & John, U. (2020). Occupational hazards and health problems among street sweepers in Uyo, Nigeria. Ibom Medical Journal. 12(2), 90-100. https://ibommedicaljournal.org/index.php/imjhome/ article/download/191/381?inline=1
Khajenoori, B., Ruhani, A. and Hashemi, S. (2012). Tendency towards Veil and Different Lifestyles Case Study: Shiraz Women. Journal of Applied Sociology, 23(3), 141-166. [In Persian]. https://dor.isc.ac/dor/ 20.1001.1.20085745.1391.23.3.7.4
Lissah, S. Y., Ayanore, M. A., Krugu, J. K., Aberese-Ako, M., & Ruiter, R. A. (2022). “Our Work, Our Health, No One’s Concern”: Domestic Waste Collectors’ Perceptions of Occupational Safety and Self-Reported Health Issues in an Urban Town in Ghana. International journal of environmental research and public health, 19(11), 6539. https://doi.org/10.3390/ijerph19116539
Maslach, C., Jackson, S. E. (1981). The measurement of the experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2(2), 99-113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205
Moradi, S., Salmanzadeh, Z. and Ruhani, A. (2025). Reflexivity in Social Sciences: A Review Article. Journal of Social Continuity and Change (JSCC), 4(1)159-176. [In Persian]. https://doi.org/10.22034/jscc.2024.20878.1094
Moradi, S., Ruhani, A. and Afshani, S. A. (2024). Social Self-control among Junior University Students in Transition to Youth: A Contextual Theory. Journal of Social Continuity and Change (JSCC), 2(2), 267-285. [In Persian]. https://doi.org/10.22034/jscc.2024.19711.1066
Mostafa, N. S., Abdel-Hamid, M. A., & AlBagoury, L. S. (2015). Work-related respiratory disorders among street sweepers in Cairo, Egypt, a comparative study, Egyptian Journal of Community Medicine, 33(2)., 85-97. https://doi.org/10.21608/ejcm.2015.711
Pintakham, K., and Siriwong, W. (2016). Prevalence and Risk Factors Associated with Musculoskeletal Discomfort among Street Sweepers in Chiang Rai Province, Thailand, Journal of Health Research, 30(3): 207-213.‏ https://he01.tci-thaijo.org/index.php/jhealthres/article/view/77941
Priyanka, V. P., and Kamble, R. K. (2017). Occupational health hazards in street sweepers of Chandrapur city, central India, International Journal of Environment, 6(2): 9-18.‏ https://www.nepjol.info/index.php/ IJE/article/view/17358
Ruhani, A, Keshavarzi, S, Kızık, B, Çakal, H (2023). Formation of hatred emotions toward Afghan refugees in Iran: A grounded theory study, Peace and Conflict: Journal of Peace Psychology, 29(4), 355-364.  https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/pac0000685
Sabde, Y. D., and Zodpey, S. P. (2008). A study of morbidity pattern in street sweepers: a cross-sectional study, Indian Journal of Community Medicine: Official Publication of Indian Association of Preventive and Social Medicine, 33(4), 224-228. https://doi.org/10.4103/0970-0218.43226
Shams Gahfarokhi, F., Askari-Nodoushan, A., Eini-Zeinab, H., Ruhani, A. & Abbasi-Shavazi, M. J. (2022). At the Crossroad of Decision to Have Children: An Analysis of Individual and Social Childbearing Challenges in the Context of Low Fertility in Isfahan. Journal of Applied Sociology, 33(4), 1-28. [In Persian]. https://doi.org/10.22108/jas.2022.132711.2269
Shams Gahfarokhi, F., Askari-Nodoushan, A., Eini-Zeinab, H., & Ruhani, A. (2023). The application of Q-methodology for identifying the mental patterns of the people of Isfahan city about childbearing. Social Problems of Iran. 14(1), 211-235. [In Persian]. https://doi.org/10.61186/jspi.14.1.211
Zarei Mahmoudabadi, A., Ruhani, A., Afshani, S., & Mousavi, S. (2024). Critical Ethnography: A Theoretical Assessment. Journal of Social Continuity and Change (JSCC), 3(1), 183-202. [In Persian]. https://doi.org/10.22034/jscc.2023.19667.1065
جامعه شناسی اقتصادی و توسعه
دوره 14، شماره 2
پاییز و زمستان 1404
آذر 1404
صفحه 105-124

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار