فرزند به مثابه هزینه اقتصادی، کاوشی کیفی از بسترهای اقتصادی کم‌فرزندی در شهر اصفهان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مسائل اجتماعی ایران، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 استاد جمعیت‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد، یزد، ایران

4 دانشیار جمعیت‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

درسال‌های اخیر کاهش باروری در ایران و آثار و پیامدهای بالقوه آن در کانون توجه سیاست‌گذاران قرار گرفته است. هدف مطالعه حاضر، واکاوی نقش هزینه‌های اقتصادی در درک زوجین از فرزندآوری و نهایتا جهت دادن تصمیم‌های آنان به کم‌فرزندی است. برای این منظور، با استفاده از رویکرد کیفی و روش‌شناسی نظریه زمینه‌ای با رهیافت نظام مند استراوس و کربین و نمونه‌گیری نظری، 30 مصاحبه‌ی عمیق شامل 15 مصاحبه با زوجین بی‌فرزند (یکی از زوجین) که حداقل 3 سال از ازدواج‌شان می‌گذرد و 15 مصاحبه با زوجین تک‌فرزند (یکی از زوجین) که به‌طور ارادی تصمیم به بی‌فرزندی و تک‌فرزندی گرفته‌اند، انجام شد. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود و تحلیل داده‌ها به شیوه‌ی کد‌گذاری باز، محوری و گزینشی صورت گرفته است.مقولات اصلی تحقیق شامل مسئله گرانی و تورم،نارسایی درآمدی،اجاره‌های سرسام‌آور،بی‌ثباتی شغلی،نارضایتی از وضع موجود،بی‌ثباتی اقتصادی،اتمسفر نااطمینانی پایدار،کمال‌گرایی در تأمین نیازهای فرزند،ترس از چالش‌های اقتصادی فرزندآوری،فرزند به مثابه هزینه،هزینه‌های سرسام‌آور زندگی و بسترهای اقتصادی فرزندزدا می‌باشد و مقوله هسته مستخرج از مقولات اصلی «فرزند در معنای هزینه، بسترهای اقتصادی فرزندزدا» برساخت شد.اقتصاد، فرهنگ، و باور پایه‌های اصلی ترغیب خانواده‌ها به فرزندآوری هستند که اگر به شکل رضایت‌آمیزی تامین شوند مکانیزم‌های اجتماعی تولیدمثل و بقا جامعه را بازتولید و حفظ خواهند کرد.یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تعداد مطلوب فرزندان زوجین متأثر از شرایط زندگی و اقتصادی آن‌هاست و افزایش نرخ باروری منوط به ایجاد تغییرات در ساختارهای اقتصادی و اجتماعی به نحوی است که فرزندآوری زوجین را تسهیل کند.بدیهی است که مقاله حاضر ادعا ندارد که با تقلیل‌گرایی،هزینه‌های اقتصادی را تک علت کم‌فرزندی معرفی نماید.چراکه رفتار کم‌فرزندی،دارای ابعاد متعدد اجتماعی، فرهنگی، روانشناختی است و دامنه تأثیر این ابعاد و عوامل دربین گروه‌ها و لایه‌های اجتماعی مختلف می‌تواند بسیار متفاوت باشد.پیچیدگی مضاعف دیگر تصمیم‌های رفتاری در زمینه فرزندآوری،آن است که خواسته‌ها،دیدگاه‌ها و محدودیت‌های دست‌کم دو نفر(زن و شوهر) در شکل‌دهی به آن مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Children as an Economic Cost, A Qualitative Exploration of the Economic Contexts of Childlessness in Isfahan

نویسندگان [English]

  • Sahar Rezaei 1
  • Ali Ruhani 2
  • Abbas Askari Nodushan 3
  • Malihe Alimondegari 4
1 PhD student of social problems of Iran, Yazd University, Yazd, Iran.
2 Associate Professor of sociology at Yazd University, Yazd, Iran.
3 Professor of demography at Yazd University , Yazd, Iran
4 Associate professor of demography at Yazd University. Yazd, Iran
چکیده [English]

In recent years, fertility decline in Iran and its potential effects and consequences have been the focus of policymakers. The aim of the present study is to investigate the role of economic costs in couples' perceptions of childbearing and ultimately in directing their decisions towards childlessness. The data collected by semi-structured interviews, and the data analysis was conducted using open, axial, and selective coding. The main categories of the research include the issue inflation, income insufficiency, skyrocketing rents, job instability, dissatisfaction with the current situation, economic instability, an atmosphere of persistent uncertainty, perfectionism in meeting the needs of children, fear of the economic challenges of having children, children as an expense, skyrocketing living costs, and economic conditions of childlessness process. The core category extracted from the main categories of "children in the sense of cost, economic conditions of childlessness process" was constructed. Economy, culture, and belief are the main foundations for encouraging families to have children, which, if provided satisfactorily, will reproduce and maintain the social mechanisms of reproduction and survival of society. The research findings show that the desired number of children of couples is affected by their living and economic conditions, and increasing the fertility rate is dependent on making changes in economic and social structures. It is obvious that this article does not claim to reduce economic costs to be the sole cause of childlessness. This is because childlessness behavior has multiple social, cultural, and psychological dimensions, and the scope of influence of these dimensions and factors can vary greatly among different groups and social strata. Another additional complexity of behavioral decisions in the field of childbearing is that the desires, perspectives, and limitations of at least two people (husband and wife) are effective in shaping it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic problems
  • childbearing
  • childless and single-child couples
  • grounded theory
  • Isfahan city

مراجع

آقایاری‌هیر، ت.، فرخی‌نگارستان، م. و لطیفی‌مجزه، س.ص. (1395)، فرزندآوری به مثابۀ مخاطره (مطالعه کیفی زمینه‌های کم‌فرزندی در شهر تبریز)، مطالعات راهبردی زنان، 19(73)، 7-33.
افشانی، س.ع.، ابویی، آ.، و روحانی، ع. (۱۴۰۱). تجربه زیسته زنان نابارور از مسئله بی‌فرزندی. زن در توسعه و سیاست، ۲۰(۱)، ۱-۲۱.
جعفرزاده، ب.، اکبری‌فرد، ح. (1391)، اقتصاد پول و بانک، تهران: نور علم
حمیدی‌فر، م.، کنعانی، م.ا. و عبادالهی چنذانق، ح. (1395)، جامعه در مخاطره و فرزندآوری: مطالعه‌ای در شهر رشت،  نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 11(22)، 102-136.
خواجه‌نوری، بیژن، روحانی، علی، و هاشمی، سمیه. (۱۳۹۱). گرایش به حجاب و سبک‌های متفاوت زندگی، مطالعه موردی: زنان شهر شیراز. جامعه‌شناسی کاربردی، ۲۳(۳)، ۱۴۱-۱۶۶.
سازمان ثبت احوال کشور. (1403)، درگاه آمارهای انسانی: داشبورد واقعه ولادت- 1402، تهران: سازمان ثبت احوال کشور، دسترسی (در تاریخ 27 بهمن 1403) از: https://sabteahval.ir
شرعیاتی، ل.، عسکری‌ندوشن، ع.، روحانی، ع. (1399). فرزندپذیری در آینه دیگرانِ مهم: مطالعه‌ای داده‌بنیاد از فرآیند مواجهه والدین با فشارهای هنجاری فرزندپذیری، نامه انجمن جمعیت‌شناسی، 15(30)، 201-167.
شمس‌قهفرخی، ف.، عسکری‌ندوشن، ع.، عینی‌زیناب، ح.، روحانی، ع. و عباسی‌شوازی، م.ج. (1401)، در دوراهی تصمیم به فرزندآوری: واکاوی چالش‌های فردی و اجتماعی فرزندآوری در بستر باروری پایین در شهر اصفهان، جامعه‌شناسی‌کاربردی، 33(4)، 1-28.
شمس‌قهفرخی، ف.، عسکری‌ندوشن، ع.، زیناب‌عینی، ح. و روحانی، ع. (1402)، کاربست روش‌شناسی کیو در شناسایی الگوهای ذهنی مردم در مورد فرایند فرزندآوری، مسائل اجتماعی ایران، 14(1)، 235-211.
عسکری‌ندوشن، ع. و رازقی‌نصرآباد، ح. (1402)، از تمایل تا أخذ تصمیم: فهم تصمیم‌ها و الگوهای کنش فرزندآوری زنان شاغل در شهر تهران، تأمین اجتماعی، 19(1)،44-13.
عباسی‌شوازی، م.ج.، رازقی‌نصرآباد، ح. و حسینی‌چاووشی، م.  (1399)، امنیت اقتصادی- اجتماعی و قصد باروری در شهر تهران، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 15(29)، 238-211.
عباسی‌شوازی، م.ج. و خانی، س. (1393)، ناامنی اقتصادی و باروری: مطالعه موردی زنان دارای همسر شهرستان سنندج، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 9(17)، 76-37
علیمرادیان، م.، رازقی‌نصرآباد، ح.، علی‌مندگاری، م. و عسکری‌ندوشن، ع. (1401)، تأخیر در تولد فرزند دوم: تحلیل دوره ماندگاری در وضعیت تک‌فرزندی در شهر خرم‌آباد، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 17(34)، 73-111.
کانتور، پ. و کاکس استفن، الف. (1394)، ادبیات و اقتصاد آزادی (ترجمۀ سلما رضوان‌‎جو)، تهران: دنیای اقتصاد.
کرسول، ج. (1400)، پویش کیفی و طرح پژوهش: انتخاب از میان پنج رویکرد (روایت‌پژوهی، پدیدارشناسی و ...)، ( ترجمه حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی)، چاپ پنجم، تهران: صفار.
مرکز آمار ایران. (1400)، محاسبه باروری کل با روش مستقیم با منابع مختلف داده به تفکیک استان 1395-99، (13/2/1401) https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1400/barvari.pdf
مرکز آمار ایران. (1401)، میزان باروری به تفکیک ایران و ایرانی و استان 1400-1396، در دسترس از: https://amar.org.ir/population-and-migration#28514
محمودیان، ح.، محمدپور، ا. و  رضایی، م. (1388)، زمینه‌های کم‌فرزندآوری در استان کردستان: مطالعه موردی شهر سقز، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 4(8)، 122-85.
میرزایی، م. و عسکری‌ندوشن، ع. (1385)، برنامه‌های توسعه، رویدادهای سیاسی بین‌الملل و جهت‌گیری مباحث جمعیت‌شناسی در قرن بیستم، نامه انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 2(1)، 103-81
Abbasi-Shavazi, M.J., McDonald, P. and Hosseini-Chavoshi, M. (2009) The Fertility Transition in Iran: Revolution and Reproduction. Springer.
Brough, M., & Sheppard, P. (2022). Fertility decision-making in the UK: Insights from a qualitative study among British men and women. Social Sciences, 11(9), 409.
Bühler, C. and E. Fratczak (2007). “Learning from Others and Receiving Support. The impact of Personal Networks on Fertility Intentions in Poland”, European Societies, 9(3): 359–382.
Becker, G. S. (1960) “An Economic Analysis of Fertility”, In National Bureau of Economic Research (Ed.), Demographic and Economic Change in Developed Countries, Pp. 209-240, Princeton, NJ: Princeton University Press.
Becker, G. (1981). A Treatise on the Family, Enlarged Edition, Harvard University Press, Cambridge
Butz, W. P., & Ward, M. P. (1979). Will US fertility remain low? A new economic interpretation. Population and Development Review, 663-688.
Caldwell, J. C. (2006). The globalization of fertility behavior in demographic transition theory springer, Dordrecht
Easterlin, R. A. (1976) “The Conflict between Aspiration and Resources”, Population and Development Review 2: 418-425.
Freedman, D. (1976) “Fertility, Aspirations, and Resources: A Symposium Hypothesis: Introduction”, Population and Development Review, 2(3/4): 411-415
Fiori, F., Rinesi, F., Pinnelli, A., and S. Prati (2013) “Economic Insecurity and the Fertility Intentions of Italian Women with One Child”, Population Research and Policy Review, 32(3): 373-413.
Hodgson, D., & Watkins, S. C. (1997). Feminists and Neo-Malthusians: Past and Present Alliances. Population and Development Review, 23(3), 469–523.
Lincoln, Y. S., & Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Sage Publication.
McDonald, P. (2006) “Low Fertility and the State: The Efficacy of Policy”, Population and Development Review, 32(3): 485-510.
McDonald, P. (2002) “Sustaining Fertility through Public Policy: The Range of Options”, Population (English Edition), 57(3), 417-446.
McDonald, P. (1996) “Demographic Life Transitions: An Alternative Theoretical Paradigm”, Health Transition Review, Supplement 6: 385-392.
Mincer, J. (1963). Market prices, opportunity costs, and income effects. Measurement in Economics, 67-82.
Perelli-Harris, B. (2008). “Ukraine: on the border between old and new.” Childbearing Trends and Policies: Country Case Studies, edited by Tomas Frejka, Jan Hoem, and Laurent Toulemon. Demographic Research. 19:29. 1145 – 1178
Sobotka, T., Skirbekk, V., & Philipov, D. (2011). Economic recession and fertility in the developed world. Population and development review, 37(2), 267-306.
UN-DESA [United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division] (2019). World Population Prospects 2019: Highlights (ST/ESA/SER.A/423)
Wilson, C. (2001). On the scale of global demographic convergence 1950–2000‚ Population and Development Review, 27 (1), 155-17.
جامعه شناسی اقتصادی و توسعه
دوره 13، شماره 2
پاییز و زمستان 1403
اسفند 1403
صفحه 259-287

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار