برساخت اجتماعی بسترهای تکوین و تداوم پدیده کولبری در شهرستان بانه

نوع مقاله : مستخرج از پایاننامه

نویسندگان

1 استاد جامعه شناسی، گروه علوم اجتماعی دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

10.22034/jeds.2025.55770.1716

چکیده

پدیده کولبری امری اجتماعی، تاریخی و بسترمند است و بر تمامی ابعاد زندگی مردمان شهرستان بانه تاثیرگذار بوده است. پدیده کولبری به یکی از چالش‌های اساسی در این منطقه تبدیل شده است. جهت برون رفت از این معضل، شناخت زمینه‌ها و بسترهای شکل‌گیری پدیده کولبری ضروری است. مطالعه حاضر به درک و تفسیر مردم از بسترها و زمینه‌های پیدایش پدیدۀ کولبری در شهرستان بانه پرداخته است. رویکرد پژوهش کیفی و در چارچوب نظریه داده‌بنیاد، نظریه مبنایی یا گراندد تئوری استفاده شد. داده‌ها از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته و عمیق گردآوری شده و با استفاده از روش نظریه زمینه‌ای تحلیل شدند. با کمک روش نمونه‌گیری هدفمند با 26 نفر از مطلعان کلیدی تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه انجام شد. مضامین برساخت شده‌ی تحقیق ذیل در قالب 24 مفهوم اساسی و 5 مقوله عمده (جبر اقتصادی محیط، شرایط ساختاری جامعه، زیست جهان و بازتولید نقش کولبری، راهبرد گریزناپذیر و سیاست‌های رانتی و مقوله هسته «تداوم پدیدۀ کولبری» کدگذاری و تحلیل شده‌اند. بر مبنای نتایج این تحقیق، پدیدۀ کولبری به مثابه امری تاریخی و بسترمند، نتیجه غلبه اندیشة نئولیبرال و توسعۀ نامتوازن کشور، توسط دولت در مناطق مرزی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The social structure of the foundations of the formation and continuation of the phenomenon of Kolberi in Baneh city

نویسندگان [English]

  • Akbar Zare Shahabadi 1
  • Arezoo Mohammadi 2
1 Professor of Sociology, Department of Sociology, Faculty of Sciences, Yazd university, Iran
2 PhD Candidate in Sociology, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Unemployment is one of the most important issues in Kurdistan province, including the border city of Baneh. The people of this region are forced to work undercover for their livelihood needs. Due to the border location, people are more involved in coulbari work (official and smuggling). Kolberi phenomenon Kolberi phenomenon is a social, historical and context matter. And it has influenced the whole life of the people of this region. Colbert phenomenon has become one of the basic challenges in the economic and social field in this region. In order to get out of this problem, it is necessary to know the contexts and foundations of the formation of the Colbert phenomenon. The present study deals with people's understanding and interpretation of the foundations and contexts of the emergence of the phenomenon of kolberi in Baneh city. Qualitative research approach was analyzed with grounded theory strategy. The data were collected through semi-structured and in-depth interviews and the data were analyzed using the grounded theory method. The statistical population of the research is Kolbaran of Baneh. With the help of targeted sampling, 26 key informants were interviewed to achieve theoretical saturation. The themes of the following research in the form of 27 basic concepts and 6 major categories (economic determinism of the environment, economic bottlenecks, family reproduction of roles, projection (inevitable strategy), geographic risk-taking, rentier policies) and the core category of "geographic determinism of poverty" coding and have been analyzed. Based on the results of this research, the Kolbari phenomenon as a historical and underlying issue is the result of the dominance of neoliberal thought and the unbalanced development of the country by the government in the border areas.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Smuggling
  • " Baneh
  • " Border areas
  • " Platforms and contexts
  • " Economic determinism
ازکیا، مصطفی و راهنما، یوسف، (1388)، بررسی ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ﻗﺎﭼﺎق ﺳﻮﺧﺖ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی: ر ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎغ ﺷﺎﯾﮕﺎن ﻣﻬﺎﺑﺎد)، پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، سال 2، شماره2، صص 35-48.
استراوس، آنسلم و کربین، جولیت، (۱۳۹۱)، مبانی پژوهش کیفی فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
اصغرزاده، سمیه و شایگان، فریبا، (1394)، رویکردی چندعاملی به قانون گریزی، فصلنامه پژوهش‌های دانش انتظامی، شماره4، شماره پیاپی69، ص1.
ایمان، محمدتقی، (۱۳۹۱)، فلسفه روش تحقیق در علوم انسانی، چاپ اول، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
باینگانی، بهمن و جلائی‌پور، حمیدرضا، (1399)، ﺑﺮﺳﺎﺧﺖ ﺗﺎرﯾﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﺴﺘﺮﻫﺎی ﺗﮑﻮﯾﻦ و ﺗﺪاوم اﻗﺘﺼﺎد ﻏﯿﺮرﺳﻤﯽ (بازار و تجارت مرزی در بانه)، مجله جامعه‌شناسی ایران، ش1، صص 32-70.
پاپلی‌یزدی، محمدحسین، (1372)، جبر جغرافیایی یا توان‌های محیطی؟، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 35، صص 6722-6732.
پیشگاهی‌فرد، زهرا؛ قالیباف، محمدباقر؛ حیدری‌فر، محمد و حیدری، شهریار (1393)، بسترهای ژئوپلیتیکی قاچاق کالاو ارز با تأکید بر بازارچه‌های مرزی (مطالعۀموردی: استان کرمانشاه)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، ش3، شماره پیاپی 89، صص 484-465.
جان‌پرور، محسن؛ بهرامی جاف، ساجد؛ صالح‌آبادی، ریحانه و مازندرانی، دریا، (1400)، عوامل مؤثر بر استمرار کولبری در روستاهای مرزی پاوه با رویکرد سناریونگاری، نشریه پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، دوره53، شماره3، صص1121- 1142.
خالدی، کوهسار، (1396)، پدیدۀ کولبری در استان‌های کردنشین ایران، چاپ اول، محل نشر تهران: ناشر چراغ اندیشه.
دلپسند، کامیل؛ محمدی، پریخان و آموسی، مجنون، (1397)، بررسی جامعه‌شناختی زیست جهان اجتماعی کولبران مرزی، همایش ملی جامعه‌شناسی مرز، سیاست‌های توسعه و حیات اجتماعی مرزنشینان، دانشگاه کردستان.
رومینا، ابراهیم،(1392)، تببین نظری قاچاق کالای ورودی و مدیریت آن در کشورها، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال 10، شماره 1، صص83-105.
ریگی، فهیمه، (1396)، رویکرد کیفی بر مقولۀ کولبری و بررسی فاکتورهای زمینه‌ای مؤثر بر آن، چاپ اول، محل نشر تهران: ناشر چراغ اندیشه.
زارع‌شاه‌آبادی؛ اکبر و محمدی، آرزو، (1400)، درک و فهم پدیدۀ کولبری در شهرستان بانه، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، شماره 1، شماره پیاپی 81، صص154-135.
زارع‌شاه‌آبادی، اکبر و ترکان، رحمت‌اله، (1391)، رابطه سرمایه اجتماعی و قانون گریزی در بین شهروندان شهر یزد، نشریه مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره27، ص93.
سعیدی، علی‌اصغر و اسماعیل‌زاده، خالد، (1388)، عوامل مؤثر برگسترش پدیده قاچاق در مناطق مرزی لزوم تدوین سیاست‌گذاری‌های جامع برای انضباط و امنیت در مرزها، چاپ اول، تهران: ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، معاونت پژوهش و آمار و اطلاعات.
سلیمی، کاوه و قدرتی، شفیعه، (1400)، بازسازی معنایی کولبری مطالعه کیفی کولبران غیر رسمی شهر سقز، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، سال 7، شماره23، صص 175- 215.
صدیق‌سروستانی، رحمت‌الله، (1389)، آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی)، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
عنبری، موسی و عبده‌زاده، سیروان، (1399)، برساخت اجتماعی پدیدة کولبری در مناطق مرزی غرب ایران (واکاوی زیست جهان انتقادی کنشگران محلی در شهرستان بانه)، مجله توسعه محلی (روستایی- شهری)، دوره12 شماره 1، ص185-153.
قادرزاده، امید؛ محمد‌پور، احمد و قادری، امید، (1390)، برساخت اجتماعی پدیدۀ تجارت مرزی ارائه یک نظریه زمینه‌ای در شهرستان مریوان، مجلۀ برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 3، شماره 9، صص 80-35.
کاویانی‌راد، مراد؛ ایرانی هریس، صیاد و بی‌نیاز، محمد، (1399)، سنجش سطوح توسعه نیافتگی شهرهای استان کردستان و ارتباط آن با مخاطرات انسانی، فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، سال اول، شماره 4، صص51-67.
متقی، افشین؛ امرایی، مهتاب و قرباتی سپهر، آرش، (1400)، تحلیلی بر علل گرایش به اقتصاد غیر رسمی در شهرهای مرزی با تأکید بر اشتغال کولبری (مطالعه موردی: شهر سردشت)، فصلنامه علمی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 12، شماره 47، صص 271- 286.
محمدی، سعدی، (1401)، تحلیل عوامل مؤثر بر بروز و تداوم پدیده کولبری در نواحی روستایی مرزی استان کردستان، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 55، شماره 2، صص135-154.
محمدی، حیدر، موسوی‌جد، سیدمحمد؛ صالحی، یسرا و سلماسی، سمانه، (1400اشتغال پایدار شهرهای مرزی؛ تحلیل علل و پیامدهای کولبری در شهر بانه، دو فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیای، سال3، شماره 5، صص 18- 35.
محمودی، محمدامین و مرادی، علی، (1400)، کولبری، برآیند سیاست‌های معطوف به توسعه نیافتگی (مطالعۀ کیفی کولبران شهر پاوه)، فصلنامه علمی جامعه‌شناسی فرهنگ و هنر، دوره 3، شماره 3، صص 1-21.
مرادیان، محسن، (1396)، پدیده کولبری: زمینه‌ها و پیامدها، نشریه دیده‌بان امنیت ملی، ش66، ص 17.
مسعودی، عباس و میرزائی، محمد، (1392)، بررسی عوامل موثر بر قاچاق کالا در استان‌های مرزی (مورد مطالعه: استان کردستان)، مجله پژوهش‌نامه مطالعات مرزی، شماره3، صص44-21.
موحد، علی؛ ولی‌نوری، سامان؛ حاتمی‌نژاد، حسین، زنگانه، احمد و کمانرودی کجوری، موسی، (1395)، تحلیل فضایی فقر شهری در کلان شهر تهران، فصلنامه علمی- پژوهشی، شماره 3، صص 36-19.
Frey, B.S.&H.Weck-Hanneman(1984)."The Hidden Economy as an Unobservable Variable", European Economic Review, 26, Pp. 33- 53.
Torgler, B., & Schneider, F. (2009). "The impact of tax morale and institutional quality on the shadow economy", Journal of Economic. Psychology, 30, 228-245.