طراحی و ساخت ابزار سنجش فرهنگ زیست محیطی شهروندان و برآورد پایایی و روایی آن:مورد مطالعه شهر بوشهر

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه جامعه شناسی، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

چکیده

زمینه وهدف:یکی از موضوعات موردمطالعه اندیشمندان در حوزه‌های علوم اجتماعی و رفتاری، ابزارسازی برای مفاهیم اصلی مرتبط است. فرهنگ زیست محیطی که ناشی از نگرش‌های مسئولانه در قبال محیط زیست باشد، یکی از عناصر کلیدی در فرایند توسعه پایدار جوامع مدرن و در حال توسعه است. بنابراین درک ماهیت آن، در گرو سنجش دقیق آن موضوع است. مطالعه حاضر با هدف طراحی و ساخت ابزار سنجش فرهنگ زیست محیطی شهروندان و برآورد پایایی و روایی آن با تاکید بر شهر بوشهر انجام گرفت.
روش بررسی:روش مطالعه در این پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه است. برای این منظور از کل جامعه آماری، نمونه ای 374 نفری از شهروندان بالای ۱8 سال شهر بوشهر به روش تصادفی انتخاب و آن را تکمیل نمودند. برای هنجاریابی و تعیین اعتبار و روایی این ابزار، از آزمون های متعدد روایی مانند تحلیل عاملی و برای پایایی آن از هماهنگی درونی گویه ها و روش آلفای کرونباخ استفاده و تحلیل های آماری با استفاده از دو نرم افزار SPSS و AMOS انجام گرفت.
یافته هاروش تحلیل عامل نشان دهنده ساختار سه مؤلفه ای مقیاس فرهنگ زیست محیطی (دانش، نگرش و رفتار زیست محیطی) در نمونه مورد مطالعه است. به این ترتیب مولفه دانش با ارزش ویژه 17/8 بیشترین درصد واریانس(76/10)، مولفه نگرش با ارزش ویژه 68/4 درصد واریانس(16/6)، مولفه رفتار با ارزش ویژه 97/3 درصد واریانس(22/5) کل را تبیین می کنند. نتایج حاصل از مدل اندازه گیری (AMOS) نشان می دهد مقدار ریشه میانگین مربعات باقیمانده (RMR) برابر 627/0، شاخص ریشه میانگین مربعات خطای برآورد (RMSEA) برابر با 041/0، شاخص کای اسکوئر بهنجار (نسبی) (CMIN/DF) برابر 626/1 و شاخص های برازش تطبیقی (CFI) و شاخص برازش شده تطبیقی مقتصد (PCFI) با مقادیر 956/0 و 646/0 در حد قابل قبولی مدل را مورد تأیید قرار می دهند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Designing and manufacturing tools for assessing the environmental practices of citizens and estimating its reliability and validity; Case Study: Bushehr City

نویسنده [English]

  • Gholamreza Jafarinia
(Department of Sociology, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran.)
چکیده [English]

Background and purpose: One of the topics studied by thinkers in the fields of social and behavioral sciences is the development of tools for key related concepts. Environmental culture, which arises from responsible attitudes towards the environment, is one of the key elements in the process of sustainable development of modern and developing societies. Therefore, understanding its nature depends on accurately measuring it. The aim of this study was to design and construct a tool to measure the environmental culture of citizens and estimate its reliability and validity with emphasis on the city of Bushehr.
Review method: The study method in this research is a survey and the data collection tool is a questionnaire. For this purpose, from a total statistical population, a sample of 374 citizens over 18 years of age in Bushehr were randomly selected and completed. To standardize and determine the validity and reliability of this tool, various validity tests such as factor analysis were used and for its reliability, internal coordination of items and Cronbach's alpha method were used and statistical analysis was performed using SPSS and AMOS software.
Findings: ; . Thus, the knowledge component with eigenvalue of 8.17 has the highest percentage of variance (10.76), the attitude component with eigenvalue of 4.68% of variance (6.16), the behavior component with eigenvalue of 3.97% of variance (5.22) Explain the whole. The results of the measurement model (AMOS) show that the mean root mean square residual (RMR) is 0.627, the mean square root of the estimation error (RMSEA) is 0.041, and the normal chi-square index (relative) (CMIN / DF) equal to 1.626 and the adaptive fit indices (CFI) and the economical adaptive fit index (PCFI) with values of 0.956 and 0.646 approve the model to an acceptable level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental culture
  • Knowledge
  • Attitude
  • Behavior
  • Bushehr
آزادخانی، پاکزاد، سادات‌نژاد، معصومه، شرفخانی، جعفر. (1397). بررسی آموزش محیط زیست و رفتارهای حفاظت از محیط زیست دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر ایلام. فصلنامه انسان و محیط‌زیست، شماره 44، 139-153.
احمدیان، داریوش، حقیقتیان، منصور. (1395). تحلیل جامعه شناختی نقش عوامل فرهنگی بر رفتارهای زیست‌محیطی شهری مورد مطالعه (شهروندان شهر کرمانشاه). فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، دوره ششم، شماره 18، 51-76.
آقایی، مریم. (1395). بررسی نقش فرهنگ‌زیست محیطی شهروندان اصفهان در تفکیک زباله‌های خانگی. علوم اجتماعی، دوره دهم، شماره 34، 187-208.
اربابی سبزواری، آزاده، ترابی گودرزی، محمد. (1402). عوامل موثر در ارتقای فرهنگ زیست محیطی (با تاکید بر بعد آموزشی و اخلاقی). دهمین کنفرانس مطالعات و تحقیقات نوین در مهندسی عمران، معماری و شهرآینده، تهران، ایران.
اژدری، افسون. (1382). توسعه فرهنگی و محیط زیست. فصلنامه علمی سازمان حفاظت محیط زیست، شماره 39.
بری، جان. (1380). محیط زیست و نظریه اجتماعی. ترجمه حسن پویان و نیره توکلی، تهران: سازمان حفاظت محیط زیست.
پالمر، جوی. (1393). آموزش محیط زیست در قرن بیست و یکم. ترجمه علی محمد خورشیددوست، تهران: سمت.
خلیلی، رضا، تقی‌پور، فائزه، شاهنوشی فروشانی، مرتضی و کوشافر، محمد. (1401). تحلیل شرایط علی ارتقاء فرهنگ حفظ محیط زیست و منابع طبیعی در جامعه بهره‌برداران کشور. مطالعات برنامه‌ریزی قلمرو کوچ‌نشینان، دوره دوم، شماره 3، 53-64.
دسترس، فرناز و خواجه‌نوری، بیژن. (1398). بررسی رابطۀ بین عوامل جامعه شناختی و رفتار زیست محیطی شهروندان شهر شیراز. جامعه‌شناسی کاربردی، دوره سی‌ام، شماره 76، 35-58.
کولب، ویلیام و گولد، جولیوس. (1376). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه محمدجواد زاهدی، تهران: انتشارات مازیار.
سجاسی قیدری، حمدالله، فعال جلالی، امین. (1397). بررسی آگاهی و رفتار زیست محیطی روستاییان (مطالعه موردی: روستای زنگلانلو. برنامه‌ریزی فضایی، شماره 1، 29-49.
سعیدی‌پور، بهمن، مرادی، گلمراد. (1392). تهیه ابزار مسئولیت اجتماعی کارکنان و برآورد پایایی و اعتبار آن. پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، شماره 2، 93-116.
شهاوندی، حسن و رزم‌آور، فرشاد. (1400). ،نقش فرهنگ، دانش و آموزش در جهت حفظ محیط زیست. اولین همایش ملی پژوهش‌های جامعه محور در کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست، همدان، ایران.
صالحی، (1389). مردم و محیط زیست: بررسی نگرش و رفتار زیست محیطی در ایران. LAP Lambert Academic) Publishing).
فردوسی، سیما، مرتضوی، شهرناز، رضوانی، نعیمه. (1386). رابطه دانش محیطی با رفتارهای حفاظت از محیط زیست. مجله علوم انسانی، شماره 53، 253-266.
فرهادیان بابادی، فرزانه، محسنی تبریزی، علیرضا و ازکیا، مصطفی. (1401). بررسی جامعه شناختی تاثیر سبک زندگی مصرف‌گرایی فرهنگی بر رفتار زیست محیطی با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی: شهروندان کلانشهر تهران. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال چهاردهم، شماره 3، 205-221.
کلاهی، مهدی، انتقام‌کش، نرگس و محمود ملایی‌کرمانی، بتول. (1398). نقش مؤلفه‌های اجتماعی بر رفتار محیط زیستی شهروندان، مطالعه موردی: شیروان. پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال دهم، شماره 20، 41-56.
کلهر، حسینعلی. (1396). حق آموزش در حوزه مسائل زیست محیطی. فصلنامه مطالعات مدیریت آموزش انتظامی، شماره 40، 83-105.
کومار، س. (1392). آگاهی زیست محیطی در میان مردم روستایی. منطقه حمیرپور، رساله دکتری.
گیدنز، آنتونی. (1387). چکیده آثار آنتونی گیدنز. ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ققنوس.
عابدینی، عیسی، آقاپور، مهدی. (1401). شناسایی عوامل کلیدی (پیشران‌های) شهروندی زیست محیطی (مطالعه موردی شهروندان تبریزی). جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال بیست و ششم، شماره 80، 185-202.
مرادی، علی، محمدی فر، نجات. (1399). نقش حکمروایی خوب در ارتقای فرهنگ زیست محیطی شهروندان کرمانشاهی. دومین همایش ملی راهبردهای مدیریت منابع آب و چالش‌های زیست محیطی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 8 خرداد 1395.
نصرتی‌نژاد، فرهاد، سراج‌زاده، سید حسین، دیهول، منصور. (1395). تبیین جامعه شناختی رفتار محیطی (مطالعه موردی: شهروندان تهرانی). فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی، شماره 1، 1-18.
هانیگان، جان. (1394). جامعه‌شناسی محیط زیست. ترجمه موسی عنبری، انور محمدی و میلاد رستمی، تهران: دانشگاه تهران.
Agbedahin, A. (2019). Sustainable development, Education for Sustainable Development, and the 2030 Agenda for Sustainable Development: Emergence, efficacy, eminence, and future. Sustain. Dev, 27, 669–680.
Andrie, E. (2022). Interactive effects of citizen trust and cultural values on pro-environmental behaviors: A time-lag study from Indonesia. Heliyon, 8(3), e09139.
Arcury, A.T. (1990). Environmental Attitude & Environmental Knowledge. Human Organization, 49, 300-304.
Axsen, J. & Kurani, K. S. (2014). Social influence and proenvironmental behavior: the reflexive layers of influence framework. Environment and Planning B: Planning and Design, 41(5), 847-862.
Balsalobre-Lorente, D., Shahbaz, M., Roubaud, D. & Farhani, S. (2018). How economic growth, renewable electricity and natural resources contribute to CO2 emissions? Energy Policy, 113, 356-367.
Bloom, J. W., & Trumbell, D. (2007). Evaluation of Environmental Attitudes: Analysis and Results of a Scale Applied to University Student. Journal of University of Zaragoza, 91(6), 988-1009.
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3, 77-10.
Castro, F.J.R., Johnson, G.L., Castro, R.R., & Cevallos, C.E.R. (2022). Citizen environmental culture as a predictor of sustainable development. Podium, 41, 1-12.
 Chin, I, T., Lee, C. K., & Chaun, G.K. (1998). A Survey of Environmental Research of Geographical and Environmental Education. Research of Geographical and Environmental Education, 6(3), 181-200.
Geno, B. (2000). Replacing the New Environmental Paradigm (NEP), with an Ecologically Sustainable Development Paradigm (ESDP): Testing Scale Items on Rural and Regional Australian Occupational Groups. Sociological Sites/Sights, TASA Conference, Flinders University, December 6-8
Fornell, C. & Larcker, D. (1981). Evaluating Structural Equation Modeling with Unobserved Variables and Measurement Error. Journal of Marking Research, 18(1), 39-50.
Gifford, R. & Nilsson, A. (2014). Personal and social factors that influence pro‐environmental concern and behaviour: A review. International journal of psychology, 49(3), 141-157.
Isaac-Márquez, R. (2011). Environmental culture in high-school students. Case study of environmental education at the high-school level in Campeche. Revista Electrónica de Investigación Educativa, 13(2), 1-17.
Kaiser, F. G. Oerke, B. & Bogner, F. X. (2007). Behavior-based environmental attitude: Development of an instrument for adolescents. Journal of environmental psychology, 27(3), 242-251.
Kennedy, E. Krahn, H. & Krogman, N. T. (2015). Are we counting what counts? A closer look at environmental concern, pro-environmental behaviour, and carbon footprint. Local Environment, 20(2), 220-236.
Komatsu, H., Silova, I. & Rappleye, J. (2023). Education and environmental sustainability: culture matters. Journal of International Cooperation in Education, 25(1), 108-123.
Kumar, S. (2013). Environmental Awareness among Rural Folks of Hamirpur District, HP. The International Journal of Engineering and Science, 2(1), 81-84.
Mesmer-Magnus, J. Viswesvaran, C. & Wiernik, B. M. (2012). The role of commitment in bridging the gap between organizational sustainability and environmental sustainability. In S. E. Jackson, D. S. Ones & S. Dilchert (Eds.), The SIOP professional practice series. Managing human resources for environmental sustainability (pp. 155–186). San Fransicso: Jossey-Bass.
Salehi, S. (2010). People and the Environment: A Study of Environmental Attitudes and Behaviour in Iran. LAP Lambert Academic Publishing.
Shutaleva, A. (2023). Ecological Culture and Critical Thinking: Building of a Sustainable Future. Sustainability, 15, 13492.
Sudarmadi. S., Suzuki. S., Kawada, T., Nehi. H., Soemantri, S., & Tri.T. (2001).A Survey of Perception, Knowledge, Awareness, And Attitude in Regard to Environmental Problems in a Sample of Tow Different Social Groups in Jakarta. Indonesia.Journal of Environment Deevelopment and Sustainability, 3(2), 169-183.
Sueb, S., Suhadi, S., Raviqah, D., Wati, A. F. R., Rakhmawati, Y., Nurhaliza, S., Mahmood, N.Z. (2023). The effect of environmental cultural school (ECS) on the environmental attitude and behavior of school citizen in senior high schools of Malang Regency. AIP Conf. Proc, 2903 (1), 030005.
Tam, K.-P., & Milfont, T. L. (2020). Towards cross-cultural environmental Psychology: A state-of-the-art review and recommendations. Journal of Environmental Psychology, 71, 101474.
Teksoz, G. Sahin, E. & Ertepinar, H. (2010). A New Vision for Chemistry Education Students: Environmental Education. International Journal of Environmental and Science Education, 5(2), 131-149.
Urbano, L.; Tsantilis, L.; Riviera, P.P.; Baglieri, O.; Santagata, E. (2023). Life Cycle Assessment of a Sustainable and Innovative Solution for Unpaved Rural Roads. Energy Production, 36, 12.
Valko, D. (2021). Environmental attitudes and contextual stimuli in emerging environmental culture: An empirical study from Russia. Sustainable Production and Consumption, 29, 2075-2089.
Zeng, J., Jiang, M., & Yuan, M. (2020). Environmental Risk Perception, Risk Culture, and Pro-Environmental Behavior. Int. J. Environ. Res. Public Health, 17, 1750.