مطالعه تطبیقی توسعه صنعتی در ایران و مصر (2010-1990)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

موضوع این پژوهش ناظر بر مطالعه تطبیقی توسعه صنعتی در ایران و مصر (2010-1990) است. هر دو کشور در این بازه زمانی، توسعه صنعتی را به‌عنوان راه‌حلی برای مسائل مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پیگیری کرده‌اند؛ مسائلی مانند نیاز مبرم به بازسازی خسارت های جنگی در ایران، بحران بدهی خارجی در مصر و رشد بالای جمعیت در هر دو کشور. بررسی نمودار رشد GDP که سنجه قابل‌اعتمادی برای اندازه‌گیری تولیدات صنعتی است، نشان‌دهنده‌ی نوسان‌های متعدد و همچنین بی‌ثباتی در نرخ رشد اقتصادی ایران و مصر است. پرسش اساسی این پژوهش چرایی ناکامی دو کشور ایران و مصر در توسعه صنعتی علی‌رغم در دستور کار قرار دادن آن توسط دولت در بازه زمانی ذکرشده است. برای پاسخ دادن به این پرسش، با بهره‌گیری از نظریه دولت توسعه‌گرا، بر شاخص «ظرفیت دولت» تأکید شده است. همچنین دستگاه نظری پژوهش با دو مؤلفه «یکپارچگی اقتدار دولت» و «رابطه دولت با جامعه» به‌منظور بررسی ظرفیت دولت مبنای مطالعه قرارگرفته است. در این پژوهش از روش تطبیقی-تاریخی در دو سطح تحلیل درون کشوری و تحلیل بین کشوری استفاده‌شده است. در تحلیل درون کشوری، با استفاده از تکنیک تحلیل روایتی، و در سطح بین کشوری از روش توافق میل، تفسیری تاریخی از تجربه توسعه صنعتی در ایران و مصر ارائه‌شده است. یافته‌های پژوهش دلالت بر آن دارد که فقدان یکپارچگی و اجماع میان نخبگان، عدم تعهد دولت به کار با طبقه سرمایه‌دار و تولیدکننده و نیز شکست در تدوین و اجرای یک سیاست اجتماعی کارآمد از عوامل مهم ناکامی در توسعه صنعتی ایران و مصر بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Industrial Development: a Comparative Study of Iran and Egypt (1990-2010)

نویسندگان [English]

  • Arman Mortazavi 1
  • Kamran Rabiei 2
1 Department of Sociology at Tarbiat Modares University
2 Faculty Member of the Department of Sociology at Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Despite the pursuit of industrial development as a solution to various socioeconomic and sociopolitical issues such as the urgent need for reconstructing war damages in Iran, foreign debt crisis in Egypt, and population growth in both countries, statistical data shows only slight progress. The graph of the GDP growth, which is a reliable index for measuring industrial output, demonstrate numerous fluctuations as well as instability in the economic growth rate for both cases under the studied time period. Failing to diversify the economy, the state in Iran and Egypt at the end of this era, still relied heavily on the unproductive rents mostly from hydrocarbon exports. Why this is the case in spite of the national leadership putting industrial development on the agenda? I address this question through examining state capacity; focusing on the internal cohesion of state authority, as well as its relation to society. In so doing, comparative historical analysis and causal narrative method is used

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Industrial development"
  • "state capacity"
  • "Iran"
  • " Egypt"
امویی، بهمن (1382)، اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی، تهران: گام نو.
برزین، سعید (1377)، جناح‌بندی سیاسی در ایران؛ از دهه 1360 تا دوم خرداد 1376، تهران: نشر مرکز.
دلفروز، محمدتقی (1393)، دولت و توسعه اقتصادی: اقتصاد سیاسی توسعه در ایران و دولت توسعه‌گرا، تهران: نشر آگاه.
ربیعی، کامران. (1391). موانع رشد جامعه‌شناسی در خاورمیانه سده اخیر. مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره ششم، شماره 2، 101-77.
ساعی، علی (1386)، دموکراتیزاسیون در ایران، تهران: نشر آگه.
ساعی، علی (1392)، روش پژوهش تطبیقی با رویکرد تحلیل کمی، تاریخی و فازی، تهران: نشر آگه.
ساعی، علی (1400)، نخبگان سیاسی پساانقلاب (تحلیل طبقاتی چرخش نخبگان در ایران)، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
سینایی، وحید (1390)، بررسی نقش سومین دوره مجلس شورای اسلامی در سیاست‌گذاری (مطالعه‌ی موردی: برنامه‌ی اول و گذار به دوره‌ی سازندگی (71-1367)، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره ششم، شماره 3، شهریور، 106-75.
شرابی، هشام (1395)، پدرسالاری جدید، مترجم: احمد موثقی. تهران: نشر کویر.
عظیمی دولت‌آبادی، امیر (1387)، منازعات نخبگان سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
مصلی نژاد، غلامعباس (1384)، دولت و توسعه اقتصادی در ایران، تهران: نشر قومس.
مومنی، فرشاد (1386)، اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری، تهران: نقش و نگار.
وزیریان، امیرحسین؛ طلوعی، هادی (1396)، بررسی مدل توسعه در دوران ریاست جمهوری هاشمی، فصلنامه سیاست (دانشگاه تربیت مدرس)، شماره 14، 78-61.
Abdelrahman, Maha (2015), Policing neoliberalism in Egypt: the continuing rise of the ‘securocratic’ state, Third World Quarterly, Volume 38, 185-202.
Abul-Magd, Zeinab (2017), Militarizing the Nation the Army, Business, and Revolution in Egypt, New York: Columbia University Press.
Adly, Amr (2020), Cleft Capitalism; The Social Origins of Failed Market Making in Egypt, Stanford: Stanford University Press.
Adly, Amr (2017), Too Big To Fail Egypt’s Large Enterprises After the 2011 Uprising, Carnegie Middle East Center, paperwork.
Adly, Amr (2021), Introduction: A brief history of nation, state, and market, New York: Routledge.
Amjad, M. (2001). Iran: From royal dictatorship to theocracy (H. Moftakhari, Trans. [Persian]). Tehran: Baaz Publication.
Amsden, Alice H, (1989), Asia's Next Giant: South Korea and Late Industrialization, London: Oxford University press.
Amuzegar, Jahangir (2005), The Third Development Plan: an Appraisal, Middle East Policy, fall, Vol.12, No.3, pp.46-63.
Bakhtiari, Bahman (1996), Parliamentary Politics in Revolutionary Iran: The Institutionalization of Factional Politics, Gainesville: University of Florida Press.
Ayubi, Nazih (1995), Over-Stating the Arab State: Politics and Society in the Middle East, London: I. B. Tauris.
Bashiriyeh, Hossein (1984), The State and Revolution in Iran, 1962-82, London: Croom Helm.
Beblawi, Hazem (2008), Economic growth in Egypt: Impediment and Constraints (1974-2004), Commission on Growth and Development Working Paper; No. 14. © World Bank, Washington, DC.
Blaydes, Lisa, (2011), Elections and Distributive Politics in Mubarak’s Egypt, Cambridge: Cambridge University Press.
Chang, Ha joon (1995), Industrial Policy and the Role of the State in Egypt: Relevance of East Asian Experience, Economic Research Forum, Working Papers.
Chang Ha-Joon (2002), Kicking Away the Ladder: Development Strategy in Historical Perspective, London: Anthem Press.
Chehabi, Houchang & Linz, Juan (1998), Sultanistic Regimes, Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Chibber, Vivek (2006), Locked in Place: State-Building and Late Industrialization in India, New Jersey: Princeton University Press.
Djoufelkit-Cottenet, Helene (2008), Egyptian Industry since the Early 1970s: A History of Thwarted Development, Agence Française de Développement, no.61, Working Papers.
Evans, Peter (1995), Embedded Autonomy: States and Industrial Transformation, New Jersey: Princeton University Press.
Halawa, Hafsa (2021), Civil Society and Revolution (2000-present), New York: Routledge.
Harris, Kevan (2017), A Social Revolution; Politics and the Welfare State in Iran, Oakland: University of California Press.
Harris, Kevan (2019), “Iran’s commanding Heights: Privatization and Conglomerate Ownership in the Islamic Republic.” Crony Capitalism in the Middle East Business and Politics from Liberalization to the Arab Spring. Edited by Ishac Diwan, Adeel Malik, and Izak Atiyas, London: Oxford University Press.
Harb, Imad (2003), The Egyptian Military in Politics: Disengagement or Accommodation? Middle East Journal, Vol. 57, No. 2, 269-290.
Ismail, Salwa (2006), Political Life in Cairo’s New Quarters, Minneapolis: University of Minnesota Press.
Joya, Angela (2020), The Roots of Revolt: A Political Economy of Egypt from Nasser to Mubarak, Cambridge: Cambridge University Press.
Keddie, N., Richard, Y. (2006), Modern Iran, Roots ans Results of Revolution, New Haven: Yale University Press.
Keshavarzian, Arang (2015), The Iran Deal as Social Contract, Middle East Report, Working Paper.
Kiely, Ray (1998), Industrialization and development: A comparative analysis, London: University College London Press.
Kohli, Atul, (2004), State-Directed Development: Political Power and Industrialization in the Global Periphery, Cambridge: Cambridge University Press.
Koehler, Kevin (2008), Authoritarian Elections in Egypt: Formal Institutions and Informal Mechanisms of Rule: Democratization, Volume 15, No. 5, 974-990.
Lang M. (2012), Comparative-Historical Methods, London: SAGE Publication.
Leftwich, Adrian, (2011), Developmental States, Effective States and Poverty Reduction; The Primacy of Politics: United Nations Research Institute for Social Development, Volume 5, 45-68.
Loewe, Markus (2013), Industrial policy in Egypt 2004–2011, German Institute of Development and Sustainability, Discussion Paper, No. 13, 1-122.
Movahed, Masoud (2020), Industrializing an Oil-Based Economy: Evidence from Iran`s Auto Industry: Journal of International Development.
Mehri, Darious (2015), Pocket of Efficiency and the Rise of Iran Auto: Implications for Theories of Developmental State, New York: Springer.
Nassif, Hicham (2013), Wedded to Mubarak: The Second Careers and Financial Rewards of Egypt's Military Elite, 1981-2011, Middle East Journal, Volume 67, No. 4, 509-530.
Piketty, Thomas (2014), Optimal Taxation of Top Labor Incomes: A Tale of Three Elasticities, American Economic Journal: Economic Policy, Volume 6, No. 1, 48-79.
Rabiei, Kamran (2018), Social Policy under Sociopolitical Changes under Post-Revolutionary Iran 1979-2013, Contemporary Review of the Middle East, Volume 6, No. 1, 16-43.
Rabiei, Kamran (2020a), Religious fundamentalism, individuality, and collective identity: A case study of two student organizations in Iran, Critical Research on Religion, Volume 8, Issue 1, 3-24.
Rabiei, Kamran (2020b), Protest and Regime Change: Different Experiences of the Arab Uprisings and the 2009 Iranian Presidential Election Protests, International Studies, Volume 57, Issue 2, 144-170.
Ragin, Charles (1987), The Comparative Method, Oakland: University of California Press.
Roccu, Roberto (2021), State– business relations in neoliberal Egypt: The global political economy of subordinate integration, New York: Routledge.
Sayyid, Bobby Salman (2004), A Fundamental Fear: Eurocentrism and the Emergence of Islamism, London: Zed Books
Smierciak, Sarah (2021), Introduction: The evolution of military rule in Egypt, New York: Routledge.
Soliman, Samer (2011), The autumn of Dictatorship, Fiscal Crisis and Political Change in Egypt under Mubarak, Stanford: Stanford University Press.
Springborg, Robert (1989), Mubarak's Egypt; Fragmentation of the Political Order, New York: Avalon Publishing.
Springborg, Robert (2017), Egypt, Medford: Polity Press.