واکاوی فرایند فقر در مناطق شهری استان خوزستان (مورد: شهر اهواز و آبادان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استادیار جامعه شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

در عصر حاضر فقر یکی از مهم‌ترین مسائل جوامع بشری است. شیوع فقر در جامعه، فرایند توسعه را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با چالش مواجه می‌سازد. فقر در مناطق شهری مثل سایر پدیده‌ها متأثر از عوامل مختلفی است که در این پژوهش با استفاده از روش کیفی و استراتژی تئوری داده بنیاد، فرایند فقر در مناطق شهری استان خوزستان (اهواز و آبادان) بررسی شده است. مشارکت‌کنندگان پژوهش حاضر 46 نفر از مطلعین کلیدی اعم از خبرگان دانشگاهی، کارشناسان ارشد دستگاه‌های اجرایی (کارشناسان استانداری، کارشناسان دفتر تسهیل گری اهواز، کارشناسان اجتماعی فرمانداری اهواز و آبادان)، افراد و خانواده‌های ساکن در مناطق شهری اهواز و آبادان بوده است. در تحقیق حاضر برای گردآوری داده‌ها از تکنیک مصاحبه و برای انتخاب موردها از روش نمونه‌گیری هدفمند استفاده شده است. مصاحبه با رسیدن به مرحله اشباع نظری ادامه یافته است. یافته‌های تحقیق نشان داد که مقولاتی چون فرهنگ ضعیف کار و روالمند شدن فقر، بیکاری و رکود اقتصادی، حمایت و پشتیبانی ضعیف از حاشیه نشینان، سرمایه‌ی روان‌شناختی ضعیف، عدم توانمندسازی حاشیه‌نشینان، عدم شایسته‌سالاری، توزیع نامتقارن منابع و احساس تبعیض و نابرابری، ناکارآمدی در مدیریت شهری، فساد اقتصادی و اداری، فرهنگ مطالبه‌گری ضعیف مردم و ضعف اتخاذ مشی علمی در سیاست‌گذاری‌ها از شرایط علی تأثیرگذار بر فقر بوده است. طبق نتایج پژوهش، فوران احساس محرومیت از قابلیت‌ها به عنوان مقوله محوری از متن مصاحبه‌ها مکشوف گردید. بر اساس یافته های تحقیق می توان گفت که توجه به استراتژی هایی چون 1. تروج فرهنگ کار در جامعه، 2. سرمایه گذاری در مناطق حاد و حمایت از سرمایه گذار 3. توجه به آموزش های مهارت زا در مناطق فقرنشین و... می تواند نقش مهمی در مقابله با فقر داشته باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of The Process of Poverty In The Urban Areas of Khuzestan Province (Case : Ahvaz and Abadan cities)

نویسندگان [English]

  • Masoumeh bagheri 1
  • ali boudaghi 2
  • Sajad bahmani 2
  • Marziyeh shahryari 3
1 Associate Professor of Sociology, Shahid Chamran University of Ahvaz, ahvaz, iran
2 Assistant Professor of Sociology, Shahid Chamran University of Ahvaz,, ahvaz, Iran
3 Assistant Professor of Sociology, Shahid Chamran University of Ahvaz ,Ahvaz, Iran
چکیده [English]

Nowadays, poverty is one of the most important issues in human societies. The prevalence of poverty in society challenges the development process in economic, social, cultural, etc. dimensions.
. Poverty in urban areas, like other phenomena, is affected by various factors. In this study, using the qualitative method and Grounded Theory Strategy, the roots and consequences of poverty in urban areas of Khuzestan province (Ahvaz and Abadan) have been investigated. The participants of the present study were 46 key people including university experts, senior experts of executive bodies (provincial experts, experts of Ahwaz Facilitation Office, social experts of Ahwaz and Abadan governorates), individuals and families living in urban areas of Ahwaz and Abadan. The present study used interview technique to collect data and purposive sampling method to select cases. The interview continued until the theoretical saturation stage was reached. Findings showed that categories such as weak work culture and the normalization of poverty, unemployment and economic stagnation, poor support for the marginalized, weak psychological capital, lack of empowerment of marginalized people, lack of meritocracy, Asymmetric distribution of resources and feelings of discrimination and inequality, inefficiency in urban management, economic and administrative corruption, the weak demand culture of the people and the weakness of adopting a scientific approach in policy-making have all contributed to poverty.
According to the results of the research, the outburst of the feeling of being deprived of capabilities was revealed as a central category from the text of the interviews.
According to the findings of the research, it can be said that paying attention to strategies such as 1. Promoting work culture in the society, 2. Investing in acute and critical areas and supporting investors, 3. Paying attention to skill training in poor areas, etc
can play an important role in combating poverty.

کلیدواژه‌ها [English]

  • deprivation of capabilities
  • Poor work culture
  • Lack of meritocracy
  • feeling of discrimination and inequality
افقه، سیدمرتضی، قنواتی­فر، طلیعه (1390). تخمین خط فقر در استان خوزستان، فصلنامه اقتصاد و توسعه منطقه­ای، شاره 1، دوره 1، ص 21-1.
اندایش، یعقوب، افقه، سید مرتضی، حسن زاده، فروزان(1400). اندازه گیری شاخص های فقر چندبعی در استان خوزستان با استفاده از تعدیل روش آلکایر-فوستر و با در نظر گرفتن ابعاد اشتغال و مسکن، اقتصاد مقداری، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد مقداری، مقالات آمده انتشار (https://jqe.scu.ac.ir/).
اکبرزاده، فاطمه، دهقانی، حمید، خوشفر، غلامرضا، جانعلی‌زاده چوب بستی (1392). بررسی تأثیر سه نوع سرمایه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بر شادی جوانان، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و چهارم، شماره ی پیاپی 49، شماره ی اول، صص 67-88.
البرز، مسعود، افتخاری، سمانه، گنجعلی، مجتبی( 1386). عوامل تعیین کننده احتمال فقر افراد با استفاده از مدل لوژستیک تجمعی ترتیبی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره ی 24، صص 125-139.
بساطیان، سید محمد(1390). بررسی الگوی خاموش فرهنگ فقر و عوامل مرتبط با آن مطالعه موردی: شهرستان دلفان استان لرستان، مسائل اجتماعی ایران، سال دوم، شماره 2، صص 7-32.
بهادری، خسروشاهی، جعفر، هاشمی نصرت آباد، تورج، باباپور خیر الدین، جلیل (1390)، رابطه ی سرمایه روان شناختی با سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه تبریز، مجله تخصصی پژوهش و سلامت، مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقای سلامت گناباد، دوره ی 2، شماره ی 1، صص 145-153.
پیمان فرهنگ، لیلا (1393). بررسی و تحلیل خط فقر در استان خوزستان (با تأکید بر جوامع شهری و روستایی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: غلامرضا یاوری، دانشگاه پیام نور استان البرز- دانشکده اقتصاد.
جمالی، فیروز، قنبری، ابوالفضل، پورمحمدی، محمدرضا (1389). نگرشی بر مفهوم نابرابری و مفاهیم مرتبط با ان در مطالعات اجتماعی- اقتصادی، مدرس علوم انسانی- برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 14، شماره 2، صص 122-141.
حیدری، حنیفه؛ محمدی، مجید (1394). عوامل مؤثر بر فساد اداری با تأکید بر ایران، کنفرانس بین‌المللی علوم انسانی، روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران.
سالم، علی اصغر، یار محمدی، جواد عرب  (1397). عوامل مؤثر بر فقر چند بعدی، رویکرد مدل‌های چند سطحی پنل، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال بیست و ششم، شماره 87، صص 7-46.
فتحی، منصور، فکر آزاد، حسین، غفاری، غلامرضا، بوالهری، جعفر (1391). عوامل زمینه‌ساز بی‌وفایی زناشویی مردان، فصلنامه رفاه اجتماعی، پیاپی 50، صص 135-157.
عباس‌زاده، محمد، نصرالهی وسطی، لیلا (1397). عوامل مؤثر بر فقر از دیدگاه زنان متاهل با تحصیلات عالی، فصلنامه توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)، دوره‌ی 13، شماره‌ی 1، صص 7-36. 
عباسی‌نژاد، حسین، رمضانی، هادی، صادقی، مینا (1391). بررسی رابطه ی بین بیکاری و جرم در ایران: رهیافت داده های تلفیقی بین استانی، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست های اقتصادی، سال بیستم، شماره 64، صص 65-86. 
غضنفری اقدم، کمال، میلا علمی، زهرا میلا (1398)، عوامل مؤثر بر شکل‌گیری طبقات فقر در ایران (رویکرد داده‌های شبه تابلویی)، نشریه علمی سیاست‌گذاری اقتصادی، سال یازدهم، شماره‌ی بیست و یکم، صص 26-53.
غضنفری اقدم، کمال، میلا علمی، زهرا (1398)، عوامل مؤثر بر شکل گیری طبقات فقیر در ایران، (رویکرد داده‌های شبه تابلویی)، سال یازدهم، شماره بیست و یکم، صص 26-53.
فیروزفر، فهیمه؛ زم، فاطمه؛ منصوری، الهام؛ ولی زیبایی، خدیجه (1396). پیش درآمدی بر ادبیات مفهومی توانمندسازی روانی اجتماعی، رویش روانشناسی، سال 6، شماره 2، تابستان، صص: 206-189.
قانعی راد، محمد امین، ملکی، امیر، محمدی، زهرا (1392). مطالعه‌ی دگرگونی فرهنگی در سه نسل دانشگاهی (مطالعه موردی: اساتید علوم اجتماعی دانشگاه‌های تهران)، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 15، شماره 1، 30-64.
سفیری، خدیجه، میرزایی، معصومه (1401). تجربه زیسته دختران حاشیه‌نشین از مفهوم محرومیت، مورد مطالعه منطقه حاشیه‌نشین دولت‌آباد- استان کرمانشاه، پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، سال یازدهم، شماره‌ی پیاپی 36، شماره اول، 33-54.
زبردست، اسفندیار، رمضانی، راضیه (1395). سنجش فقر شهری و ارتباط آن با دسترسی به خدمات شهری در شهر قزوین، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 21، شماره 2، صص 45-54.
محمدزاده، حسین، شادرو، محمدرضا، رفیع‌فر، جلال‌الدین (1391). عوامل اجتماعی مرتبط با قوم‌گرایی فرهنگی در بین کردهای ایران، فصلنامه راهبرد اجتماعی و فرهنگی، سال اول، شماره‌ی سوم، صص 76-96.
مشبکی، اصغر، خلیلی شجاعی، وهاب (1389). بررسی رابطه ی فرهنگ سازمانی و مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها (وزارت نیرو به عنوان مورد)، جامعه‌شناسی کاربردی؛ سال بیست و یکم، شماره‌ی پیاپی 40، شماره‌ی چهارم، صص 37-56.
میرزایی، محمد، کبرایی، عاطفی (1400). عوامل جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر فقر خانوارهای شهری ایران در سال 1395، جمعیت‌شناسی ایران، سال 15، شماره 30، صص 231-259.
نصر اصفهانی، مهدی؛ نصر اصفهانی، علی (1389). شایسته سالاری در مدیریت جامعه با تأکید بر اندیشه‌های سیاسی امام علی (ع)، نشریه معرفت سیاسی، سال 2، شماره 2، صص: 160-141.
نظریان، اصغر؛ شوهانی، نادر (1390). توانمندساری نظام مدیریت شهری بر اساس الگوی شهر، چشم انداز جغرافیای (مطالعات انسانی)، سال 6، شماره 16، صص: 151-134.
نقره ای، مرتضی؛ امین خندقی، مقصود؛ سعیدی رضوانی، محمود (1395). مطالبه‌گری نقطه عزیمتی برای تحول در برنامه توسعه درسی نظام تعلیم و تربین مبتنی بر آموطه‌های انقلاب اسلامی، اولین همایش ملی مدرسه فردا، دانشگاه محقق اردبیلی.
وکیلی، افشین (1395). بررسی مفهوم فرهنگ کار، نشریه موج، صص: 24-14.
Asrol, Asrol; Ahmad, Hafsah (2018). Analysis of factors that affect poverty in In donesia, Journal of Espasious, Vol. 39 (Number 45), p:14
Dilworth, R. (Ed.). (2020). Oxford Bibliographies: Urban Studies
Gweshengwe, B., & Hassan, N. H. (2020). Defining the characteristics of poverty and their implications for poverty analysis. Cogent Social Sciences, 6(1), 1768669.
Hick, R. (2012). The capability approach: insights for a new poverty focus. Journal of social policy, 41(2), 291-308.
Movahhed, A., Vali Noori, S., Hataminejad, H., Zanganeh, A., & Kamanroodi Kajouri, M. (2016). Spatial analysis of urban poverty in Tehran metropolis. Journal of Urban Economics and Management, 4(15), 19-36.
Robati, F. N., Akbarifard, H., & abdolmajid Jalaee, S. (2020). Poverty modeling in the Islamic Republic of Iran using an ANFIS optimized network with the differential evolution algorithm (ANFIS_DE). MethodsX, Vol 7, 101120, 1-15.
Salem, Ali Asghar; Bayat, Neda (2018). Factors Influencing Poverty in Iran Using a Multilevel Approach, Journal of Money and Economy Vol. 13, No. 1, pp. 81-106.
Sameti, M., Esfahani, R. D., & Haghighi, H. K. (2012). Theories of poverty: A comparative analysis. Kuwait chapter of Arabian journal of business and management review, 1(6), 45-56.
Sulaiman, J., Azman, A., & Khan, Z. (2014). Re-modeling urban poverty: A multidimensional approach. International Journal of Social Work and Human Services Practice, 2(2), 64-72.
Wang, C., Zeng, B., Luo, D., Wang, Y., Tian, Y., Chen, S., & He, X. (2021). Measurements and determinants of multidimensional poverty: evidence from mountainous areas of Southeast China. Journal of Social Service Research, 47(5), 743-761.
Zandi, E., Zanganeh, M., & Akbari, E. (2019). Zoning and spatial analysis of poverty in urban areas (case study: Sabzevar City-Iran). Journal of Urban Management, 8(3), 342-354.
Zanganeh, M., & Akbari, E. (2019). Zoning and spatial analysis of poverty in urban areas (Case Study: Sabzevar City-Iran). Journal of Urban Management, 8(3), 342-354.