مطالعه نقش متغیرهای جمعیتی در ناامنی غذایی خانوارهای شهر تبریز

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران (عضو قطب جامعه‌شناسی سلامت دانشگاه تبریز)

چکیده

امنیت غذایی یکی از فاکتورهای اصلی تأمین‌کننده سلامت فردی و اجتماعی بوده و ضامن توسعه و پیشرفت جامعه محسوب می‌شود. امنیت غذایی از چنان اهمیتی برخوردار است که بانک جهانی و فائو هدف توسعه هزاره سوم را امنیت غذایی معرفی نموده است. در همین راستا،تحقیق حاضر می کوشد نقش متغیرهای جمعیتی در ناامنی غذایی خانوارهای شهر تبریز را مورد مطالعه قرار دهد. تحقیق به روش پیمایشی انجام شده و جامعه آماری پژوهش را سرپرستان خانوارهای شهر تبریز تشکیل دادند که تعداد آنها بالغ بر ۳۷۸۳۲۹ خانوار بود. از این تعداد، 426 خانوار بر اساس روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی چند مرحله‌ای انتخاب شدند و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. همچنین، برای تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری شده از نرم افزار spss نسخه 22 استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که از هر 100 خانوار تبریزی تقریبا 4/10 خانوار دچار ناامنی غذایی هستند.از این میزان نیز 1/6 درصد در طول سال دچار ناامنی غذایی هستند. همچنین، نتایج نشان داد که با افزایش سن و شاخص تودۀ بدنی از میزان ناامنی غذایی کاسته می شود، اما با بالا رفتن بعد خانوار ناامنی غذایی نیز روند صعودی را طی می‌کند. ناامنی غذایی در میان زنان و سرپرستان خانوار با محل تولد روستایی به طور معنی داری بیشتر از مردان و سرپرستان خانوار با محل تولد شهری بوده است. وضعیت ناامنی غذایی سرپرستان شاغلین، دارای تحصیلات بالا و مسکن سازمانی و شخصی در مقایسه با سرپرستان بیکار، دارای تحصیلات اندک و بیسواد و مسکن اجاره ای به طور معنی داری کمتر است. پس سن، شاخص تودۀ بدنی، بعد خانوار، جنسیت، محل تولد، وضعیت تحصیلات، اشتغال و مسکن سرپرستان خانوارها تعیین کننده‌های جمعیتی میزان ناامنی غذایی محسوب می شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of the Role of Demographic Variables in Food Insecurity on Tabriz Households

نویسنده [English]

  • Kamal Kouhi
University of Tabriz
چکیده [English]

Food security is one of the main factors providing individual, social health and food security is a guarantor of the development and advancement of society. Food security is so important that the World Bank and FAO have introduced food security as a goal of the third millennium development. In this context, this paper aims to Study of the role of demographic variables in food insecurity on Tabriz households.
The research method was survey and the study population includes the heads of households in the Tabriz city, that is approximately 378,329 households. of the entire statistical society, 426 households were selected based on multi-stage random cluster sampling and techniques of data collection was a questionnaire. the data collected for analysis SPSS version 22 software was used.

Findings show that about every 100 households in Tabriz, nearly 10.4 households are suffering from food insecurity. of this amount, 6.1% of the during year is suffering from food insecurity .also, the results showed that with the increase in age and body weight index, the level of food insecurity was reduced, but food insecurity will increase with increasing number of household members. food insecurity among women and head of household with a place of rural birth was significantly higher than that of men and head of household with a place of urban birth. food insecurity in between occupational household caretakers, high education and institutional and personal housing is significantly lower compared to unemployed, low educated, illiterate and rental housing. therefore, age, body mass index, household size, gender, place of birth, education status, occupation and housing of households are the determinants of population on rate of food insecurity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • food security
  • demographic variables
  • head of household
  • food insecurity
استاد رحیمی علیرضا، محبوب، سلطانعلی، توتونچی، هلدا، دستگیری، سعید و لیلا دادگر (1385). میزان شیوع و گستردگی ناامنی غذایی از دو بعد گرسنگی عیان و گرسنگی پنهان در منطقه اسدآبادی تبریز، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی لرستان، دوره هشتم، شماره1: 1-66.
بصیرت ریحانه، صالحی ابرقویی امین، اسماعیل‌زاده احمد (1390). بررسی ارتباط عدم امنیت غذایی خانوار با چاقی دانش‌آموزان دبستانی شهر فرخ شهر، فصلنامه کومش؛ 13(2) (پیاپی 42): 254-263.
جعفری ثانی، مریم و محمد بخشوده (1387). بررسی توزیع مکانی فقر و ناامنی غذایی خانوارهای شهری و روستایی به تفکیک استانی در ایران، اقتصادکشاورزیوتوسعه، سال شانزدهم، شماره ۶۱، صص 103-123.
حکیم، سیده سارا، درستی، احمدرضا، اشراقیان، محمدرضا (1389). ارتباط ناامنی غذایی و برخی عوامل اجتماعی- اقتصادی خانوار با وضعیت نمایه‌ی توده‌ی بدن در زنان شهر دزفول، مجلهدانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 8(2): 55-66.
خضری، محمد (1383). امنیت غذایی و امنیت ملی، تهران، همایش ملی کشاورزی و توسعه ملی.
درستی، احمدرضا، زهرا کرم سلطانی، ابوالقاسم جزایری، فریدون سیاسی و محمدرضا اضرفیان (1387). ارتباط امنیت غذایی با چاقی و عوامل خانوادگی مرتبط با آنها، مجله دانشکده بهداشت و انستیو تحقیقات بهداشتی، دوره 6، شماره 1، بهار، صص 9-1.
دستگیری، سعید، سلطانعلی محبوب، هلدا توتونچی و علیرضا استاد رحیمی (1385). عوامل موثر بر ناامنی غذایی: یک مطالعه مقطعی در شهر تبریز سال 1384-1383، مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اردبیل، دوره ششم، شماره سوم، پاییز، 239-233.
دینی ترکمانی، علی (1383). برآورد امنیت غذایی در ایران و ارزیابی از نحوة مواجة رویکردهای نظری رقیب با ناامنی غذایی، همایش ملی کشاورزی و توسعه ملی.
رامش، طاهره، احمدرضا درستی مطلق و مرتضی عبدالهی (1388). شیوع ناامنی غذایی در خانوارهای شهر شیراز و ارتباط برخی از عوامل اقتصادی- اجتماعی و جمعیتی با آن در سال 1387، مجله علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، سال چهارم، شماره4، زمستان، صص 53-64.
رهبر، فرهاد و علی مبینی دهکردی (1383). رویکردی نو به راهبرد امنیت غذایی (از منظر عرضه با ثبات مواد غذایی)، فصلنامهپژوهش‌هایاقتصادی، شماره ١٤، زمستان : صص 1-18.
سالارکیا، ناهید و مرتضی عبدالهی، مریم امینی و مریم اسلامی امیرآبادی (1390). اعتبارسنجی و به کارگیری پرسشنامه[1] HFIAS در سنجش نامانی غذایی خانوارهای شهری ورامین در سال 1388، مجله غدد دورن ریز و متابولیسم ایران، دوره سیزدهم، شماره4: صص 383-374.
صفرپور، محجوبه؛ درستی مطلق، احمدرضا؛ حسینی، سید مصطفی، رنجبر، فرزانه، صفرپور محبوبه، دانشی میلاد، کاشانی آروین و عزیزی سمیه (1392). شیوع و پیامدهای ناامنی غذایی و ارتباط آن با برخی عوامل اجتماعی و اقتصادی، مجله دانش و تندرستی، دوره 8، شماره4، 193-198.
طاهری، فاطمه، هنرکار شفیع، الهه و درستی احمدرضا (1395). بررسی میزان شیوع ناامنی غذایی و عوامل همراه آن در روستای قهی از توابع استان اصفهان، دوماهنامه پژوهنده، جلد 21، شماره3: 138-145.
علی حسینی، جمیله (1385). بررسی عواملجمعیتی و اجتماعی مؤثر بر ناامنی غذایی: خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد در منطقه20تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده علوم اجتماعی، گروه جمعیت شناسی.
فیروزجائی علی احمدی، شعبانعلی فمی حسین، مطیعی ناصر، محمدی نصرآبادی فاطمه (1395). تحلیل تغییرات فصلی وضعیت امنیت غذایی خانوارهای کشاورزان خرده پای استان مازندران، مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره2، سال 47، شماره2: 499-510.
قاضی‌طباطبائی، محمود، نسرین امیدوار و جمیله علی حسینی (1390). تعیین کننده‌های اجتماعی- جمعیتی شدت ناامنی غذایی در میان قشرهای آسیب‌پذیر منطقه 20 شهر تهران، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 52، بهار: صص 69-94.
کرم سلطانی، زهر؛ درستی احمدرضا، اشراقیان محمدرضا، فریدون سیاسی و ابوالقاسم جرایری (1386). چاقی و امنیت غذایی در کودکان دبستانی شهر یزد، مجله علوم پزشکی دانشگاه تهران، دوره 6، شماره7: 68-76.
کشاورز، مرضیه و کرمی، عزت‌اله (1391). واکاوی ناامنی غذایی در جوامع روستایی ایران با بکارگیری نظریه آمارتیا سن: راهکارهایی برای ترویج، چهارمین کنگره علوم ترویج و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایران، کرج، پردیس کشاوری و منابع طبیعی دانشگاه تهران.
کیان فاطمه، فرهادیان همایون، چوبچیان شهلا (1395).بررسی امنیت غذایی خانوارهای شهری استان البرز، فصلنامه علوم و صنایع غذایی ایران، دوره 13، شماره55: 167-179.
محمدپورکلده، معصومه، مرادعلی فولادوند و مهران آوخ کیسمی (1389). عدم امنیت غذایی به عنوان عامل خطر جت چاقی در خانم‌های کم درآمد بوشهری، فصلنامه طب جنوب دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی بوشهر، سال سیزدهم، شماره4، صص 272-263.
محمدزاده آسیه، احمدرضا درستی مطلق و محمدرضا اشراقیان (1389). رابطه امنیت غذایی با عوامل اجتماعی اقتصادی و وضعیت وزن نوجوانان، مجله علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، سال پنجم، شماره1، پی درپی 16، بهار: صص55-62.
محمدی نصرآبادی، فاطمه، نسرین امیدوار، آناهیتا هوشیار راد، یدالله محراب و مرتضی عبدالهی (1387). رابطه امنیت غذایی با وضعیت وزن اعضای بزرگسال خانوارهای ایرانی، مجله علوم تغذیه و صنایع غذایی ایران، سال سوم، شماره2، تابستان، صص 53-41.
Alaimo K, Olson CM, Frongillo EA Jr(2001) Low family income and food insufficiency in relation to overweight in US children: is there a paradox? Arch Pediatr Adolesc Med; 155: 1161-1167.
 Baer Tamara E.,Scherer Emily A., Tracy Richmond  K., Fleegler Eric W., Areej. H (2017) Food Insecurity, Weight Status, and Perceived Nutritional and Exercise Barriers in an Urban Youth Population, Clinical Pediatrics, February 20(http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0009922817693301).
Devereux ,Stephen (2012): Social Protection for Enhanced Food Security in Sub-Saharan Africa, Centre for Social Protection, Institute of Development Studies, Brighton, UK.
FAO, IFAD and WFP. (2015). The State of Food Insecurity in the World 2015. Meeting the 2015 international hunger targets: taking stock of uneven progress. Rome, FAO.
Food Agriculture Organization (FAO). The State of Food insecurity in the World. Rome; 2007; 47.
Grutzmacher, Kristen Stephanie(2004): effects of food-related life skills on food security of rural, low-income Families, M.A Thesis, Graduate School of the University of Maryland, College Park.
Huang Ying, Potochnick Stephanie and Heflin Colleen M. (2017). Household Food Insecurity and Early Childhood Health and Cognitive Development Among Children of Immigrants, Journal of Family Issues, 26 May2017.(http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0192513X17710772)
 Hussein, K. (2002) ‘Food Security: Rights, Livelihoods and the World Food Summit –Five Years Later’, Social Policy and Administration, 36(6): 626–647.
Jensen, L., Findeis, J.L., Hsu, W-L., & Schachter, J.P. (1999). Slipping into and out  of underemployment: another disadvantage for nonmetropolitan workers? Rural American Journal of Agricultural Economics, 83, 1302-1311.
Kendall A, Olson CM, Frongillo EA Jr(1995): Validation of the Radimer/Cornell measures of hunger and food insecurity. J Nutr. Nov; 125(11): 2793-2801.
Lahteenkorva SS, Lahelma E(2001): Food insecurity is associated with past and present economic disadvantage and body mass index. J Nutr. Nov; 131(11): 2880-2884.
 Luisa Alvares, Teresa F. Amaral(2014).Food Insecurity and Associated Factors in the Portuguese Population, Food and Nutrition Bulletin, vol. 35, 4:395-402.
Martin, K. S., and et al. (2004). Social capital is associated with decreased risk of hunger. Social Science & Medicine, 58 : 2645–2654.
Nord M and Coleman-Jensen A(2010): Food Security in the United States: Definitions of Hunger and Food Security. U.S. Department of Agriculture, Economic Research Service. Available at www.ers.usda.gov/Briefing/FoodSecurity/labels.htm. accessed: March 6,
Nord, M, Andrews, M, Carlson, S.(2004): Household Food Security in the United  States, Washington, DC: U.S. Department of Agriculture, Food Assistance and Nutrition Research Report ERR11,1-65.
 Obaa, Bernard B Flora, Jan L., Morton, Lois W., Besser, Terry, Abbott, Eric A. (2011): Role of social networks in food security among formerly displaced households in post-conflict Lira, northern Uganda, Dissertations & Theses Ph.D., Iowa State University, United States, Iowa.
Phillips, Ruth(2009):Food security and women's health : A feminist perspective for international social work, International Social Work, volume 52(4) : 485-498.
Porterfield, S.L. (2001). Economic vulnerability among rural single-mother families.
Riely, F, et al. (1999), Food Security Indicators and Framework for Use in the Monitoring and Evaluation of Food Aid Programmers, www.foodaid . org.
Salem, J and Mojaverian.M(2017). Study of relationship between food security,urbanpopulation and development plans in Iran, Environmental Resources Research, Vol. 5(2):143-152.
Studdert LJ, Frongillo EA, Valoist p(2010):Household food insecurity was prevalent in Java during Indonesia's economic crisis, J Nutria; 131(70): 2685-2691.
Young ,E. M. (2004): Globalization and food security: novel questions in a novel context? Progress in Development Studies, 4,1 : pp. 1–21.
Rose, D.(1999): Economic determinants and dietary consequences of food insecurity in  the United States. J Nutr.;129(supply): 517-520.