بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی طرح هدفمندی یارانه ها برسطح رفاه خانوار ها (نمونه موردی شهر تبریز)

نوع مقاله : توصیفی تحلیلی

نویسندگان

1 استادیار گروه روابط بین الملل، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری، علوم سیاسی سیاستگذاری عمومی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.

چکیده

پرداخت یارانه یکی از سیاست‌های اقتصادی برای برقراری عدالت اقتصادی و اجتماعی در جامعه و همچنین حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در بسیاری از کشورها است. از آنجایی‌که طرح هدفمند کردن یارانه‌ها در رأس برنامه‌های تحول اقتصادی دولت در سال‌های اخیر قرارگرفته، این طرح جامعه را متأثر ساخته است. روش تحقیق حاضر، توصیفی ـ تحلیلی است که باهدف ارزیابی آثار اقتصادی و اجتماعی طرح هدفمندی یارانه‌ها بر میزان رفاه خانوارها انجام‌شده است. جامعه آماری 384 خانوار ساکن در شهر تبریز می‌باشد. برای نمونه‌گیری از روش خوشه‌ای چندمرحله‌ای استفاده گردید. گردآوری داده‌ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی صوری و محتوایی آن توسط گروهی از صاحب‌نظران مورد بررسی و تائید قرار گرفت. اطلاعات جمع‌آوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS پردازش و مورد تحلیل قرار گرفت. همچنین برای آزمون فرضیه‌ها از آزمون خی دو و آزمون T تک نمونه‌ای استفاده شد. درنهایت نتایج نشان داد که در بعد اقتصادی، اجرای قانون طرح هدفمندی یارانه‌ها در قدرت خرید خانوارها تاثیر منفی داشته است و خانوار ها با اجرای این طرح به میزان کمی توانسته اند برای اعضای خانواده خود مواد غذایی بهتری تهیه نمایند و کمتر توانسته اند برای خود و یا اعضای خانواده برخی کالاهایی را که تاکنون نخریده اند تهیه کنند. علاوه بر آن در بعد اجتماعی، این طرح در انسجام خانواده‌ها تاثیر مثبت داشته و اختلاف بین اعضای خانواده با پرداخت نقدی یارانه ها به میزان اندکی افزایش یافته است. همچنین این طرح در کاهش احساس نابرابری اجتماعی تا حدودی تاثیر منفی داشته و پرداخت نقدی یارانه ها به مقدار کمی باعث کم شدن فاصله طبقات فقیر و ثروتمند جامعه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Economic and social effects of targeted subsidies scheme on household welfare level (Tabriz City Case Study

نویسندگان [English]

  • Alireza Soltani 1
  • Ali Heydari Monavar 2
1 Azad University
2 Azad University
چکیده [English]

Subsidies are one of the economic policies to promote economic and social justice in society, as well as to support producers and consumers in many countries. Since subsidizing targeting has been at the forefront of government economic transformation plans in recent years, it has affected society. This research is a descriptive-analytical research that has been done to evaluate the economic and social effects of targeted subsidies scheme on household welfare. The statistical population is 384 households residing in Tabriz. Multistage cluster sampling was used for sampling. Data collection was done using a researcher-made questionnaire whose face and content validity was verified by a group of experts. The collected data were processed and analyzed using SPSS software. khi 2 test and one sample T-test were also used to test the hypotheses. Finally, the results showed that in the economic aspect, the implementation of targeted subsidy legislation had a negative impact on households' purchasing power, and by implementing it, households were less able to provide better food for their family members and less able to provide for themselves and their families. Or provide family members with some goods they haven't bought. In addition to the social dimension, the scheme has had a positive impact on the cohesion of families and the disparity between family members with cash subsidies has increased slightly. The plan has also had a negative impact on reducing the feeling of social inequality, and cash subsidies have reduced the gap between the poor and the wealthy. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subsidy
  • Welfare
  • Economic
  • Social
  • Justice
  • Tabriz city
  • Cash Payment
ابراهیمی ورکیانی، ملیکا (1391) بررسی تأثیر طرح هدفمند کردن یارانه‌ها بر سبد مصرفی خانوار روستای بخش آباد شهرستان دامغان، پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
بخشوده، محمد (1390) تعیین ذی‌نفعان برنامه پرداخت نقدی پس از هدفمندی یارانه‌ها در مناطق شهری ایران. مدیریت شهری، سال نهم ، 29-40.
دینی‌ترکمانی، علی (1389) هدفمندسازی یارانه‌ها هدف‌ها و چالش‌ها، اطلاعات سیاسی و اقتصادی ،156-171.
رحیمی نیا، هیوا و اکبری مقدم، بیت‌اله و منجذب، محمدرضا (1394) آثار تغییر در نظام یارانه‌ای ایران بر متغیرهای قیمتی و مقداری تولید داخلی و اشتغال (با استفاده از یک مدل CGE)، فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، ۵ ، ۱۹ ،۷۳- ۱۱۲.
ریاحی، وحید و سلطان‌آبادی، ملیحه (1397) اثرات اقتصادی هدفمندی یارانه‌ها بر معیشت خانوارهای روستایی شهرستان خوشاب، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۷، ۲۳، ۹۵-۱۱۲.
صادقی، حجت واتقدیسی، حمد و کاووسی، الهه (1395) بررسی اثرات هدفمندی یارانه‌ها در بهبود رفاه اجتماعی روستائیان بخش دهدز شهرستان ایذه، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 148-127.
صالحی اصفهانی، جواد (1396) هدفمندی یارانه‌ها موجب کاهش نابرابری می‌شود؟ خبرنامه فرارو. http://fararu.com/fa/news/46596
طولابی نژاد، مهرشاد و همکاران (1392) ارزیابی نقش یارانه‌های نقدی بر رفاه اقتصادی و اجتماعی خانوارهای روستایی مطالعه موردی  دهستان جایدر شهرستان پلدختر، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، سال پانزدهم، شماره‌ی 50، 19-37.
عطایی، امید، درباره لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها، بررسی مبانی، ملاحظات و محورهای لایحه، دفتر مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل گزارش 9449.
علیزاده، مهدی(1389) درآمد بر تأثیرات اقتصادی هدفمند کردن یارانه‌ها (با نگرشی به طرح هدفمند کردن یارانه‌ها)، اقتصاد شهر، 8 ،2 ،96-107.
علیپور، محمدصادق و شریعت جعفری مینا (1396) بررسی آثار هدفمندی یارانه‌ها بر بهره‌وری صنایع غذایی (مقایسة قبل و بعد از اجرای هدفمندی). پژوهشنامه اقتصاد و کسب‌وکار، 8، 14، 1-16.
عیسی وند، لیلا و توحیدفام، محمد (1394) بررسی علل شکست سیاست هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران، مجله تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، 11، 11-38.
فرزین، محمدرضا و حسینی سیدشمس الدین (1391) مبنی طرح تحولات اقتصادی با تأکید بر هدفمند کردن یارانه‌ها، وزارت امور اقتصادی و دارایی، معاونت امور اقتصادی.
قاسمی، مریم و همکاران (1393) تحلیل اثرات مرحلة اول طرح هدفمندی یارانه‌ها بر خانوارهای روستایی (مطالعة موردی: شهرستان بینالود)، پژوهش و برنامه‌ریزی روستایی، 6 .
قاسمی، وحید و طاهری، زهرا و مهربانی، مرضیه (1392) تبیین رفاه اجتماعی و تأثیر آن بر احساس امنیت (مطالعه موردی شهر اصفهان)،نشریه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 17.
قانون هدفمندی یارانه‌ها. https://rc.majlis.ir/fa/law/show/789036
کجباف (1389)، تاریخچه یارانه‌ها در ایران و جهان، اداره آموزش صداوسیما.
مرکز آموزش مدیریت دولتی (1388 )، 33-32. https://www.smtc.ac.ir/magazine      
مصلی نژاد، عباس و یزدانی زازرانی محمدرضا (1392) ارزیابی پسینی اجرای فاز نخست اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها از منظر نتیجه بخشی (از زمان اجرا تا پایان سال 1391)، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6، 7-30.
ملائی، لیلا و خادمیان، طلیعه (1395) دلایل اجتماعی و اقتصادی عدم انصراف شهروندان تهرانی از دریافت یارانه نقدی، رفاه اجتماعی، ۱۶، ۶۰، ۱۰۹-۱۳۵.
منصورفر، غلامرضا و خلیلی لیلا (1393) سنجش رضایتمندی مردم از طرح هدفمندی یارانه‌ها بر مبنای اهداف دولت. پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 22، 70، 60 - 139.
نوراللهی، عفت و قاسمی، مریم و  نوغانی، محسن (1396)اثربخشی هدفمندی یارانه‌ها بر کیفیت زندگی روستاییان  روستاهای بخش احمدآباد شهرستان مشهد، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۶، ۲۱، ۵۷-۸۰.
هدفمندی یارانه‌ها، پیشینه و سرنوشت(1397)، اندیشکده سیاست‌های راهبردی اقتصاد و مدیریت.
Abdul Hakim, Roslan and Ismail, Russayani and Abdul Razak, Nor Azam (2016) Fuel subsidy reform in Malaysia: An assessment on the direct welfare impact on consumers, International Postgraduate Business Journal, 8 , 1, pp. 26-36. ISSN 2180-2459.
Breisingel, C and Engelke, W. and Ecker, O (2012), Leveraging Fuel Subsidy Reform for Transition in Yemen, Sustainability, USA, 4, 2862-2887.
Lin, Boqiang and Jiang, Zhujun (2011), Estimates of energy subsidies in China and impact of energy subsidy reform, Energy Economics, Elsevier, vol. 33, 2, pages 273-283.
Lu, S and Lin Y-T and Vikse J and Huang CC (2013), Effectiveness of social welfare programmes on poverty reduction and income inequality in China, Journal of Asian Public Policy, 6, 91-277.
Rahul Anand and Adil Mohommad (2013) Vimal V Thakoor, David Coady, The Fiscal and Welfare Impacts of Reforming Fuel Subsidies in India. Economic and Political Weekly, 49(28), 141-147.
Siddig, Khalid and Fathy, Ahmed and sodany, Naglaa and Samieh, Asmaa and Shahin, Amani and Abdelwahab, Noura (2016), Can Fuel Subsidy Reforms in Egypt Reduce Budget Deficit without Harming the Poor. https://www.gtap.agecon.purdue.edu/resources.
Todaro, Michael (1999)Economic Development in the Third World, Gholam Ali FarjadiBaztab Publications, Tehran.